Taliban, halkın temel özgürlüklerini koruyacağına dair kamuoyuna ve dünyaya vaatler vererek Afganistan'da yeniden iktidara geldi. Ancak kontrolü ele alır almaz, bu garantilerden geri döndü. İki gün önce Afganistan'daki Taliban hükümeti, kız öğrencilerin üniversiteye gitmesini yasaklayan bir ferman yayınladı. Böylece orta öğretime yönelik daha önceki yasağı genişletti.

Taliban eğitim yasağını uygulamaya başladı, Afgan kadınların gözyaşları ve öfke içinde bıraktı. Bir Afgan kızının alabileceği en yüksek eğitim düzeyi, ilkokulun son yılı olan 6. sınıftır.

Ancak Perşembe günü, yeni açıklanan yasağın daha da kapsamlı olabileceği ortaya çıktı. Farklı Afgan okullarında yedi kadın çalışanla yapılan görüşmelere göre, Taliban yetkilileri bu hafta okullarda çalışan kadınları okuldan attı. 

Hedeflenen kadınlar, büyük ölçüde birinci sınıftan altıncı sınıfa kadar Afgan kız çocuklarına ders vermekle görevlendiriliyor. Bu yüzden onlara evlerine gitme emri verilmesi, Taliban'ın öğretmenlerini yasaklayarak kızlar için tüm resmi okulları yasaklamayı planladığına dair endişeleri artırdı. ABC News, çarşamba günkü Taliban fermanının kızların ilkokula gitmelerini de yasakladığını belirtti. Bir dizi baskı yoluyla kız öğrencilerin eğitime erişimini tamamen engelleyerek ülkedeki kadınları onlarca yıl geriye götürdü.

Afgan kızlarının ev dışında temel düzeyde eğitim almalarını bile yasaklama kararı, Taliban'ın kadınların artık devlet veya özel üniversitelere gitmesine izin verilmeyeceğini açıklamasından sadece bir gün sonra geldi.

NPR'ye konuşan çalışanlar, son aylarda muhalefete karşı giderek daha hoşgörüsüz hale gelen Taliban yetkilileri tarafından teşhis edileceklerinden korktukları için kimliklerinin gizli kalmasını istedi. Bazı çalışanlar, müdürlerinin kendilerine ayrılmaları gerektiğini söylediğini ifade etti. Diğerleri, Taliban güvenlik güçlerinin okullarının kapısında beklediğini ve eve gitmelerini emrettiğini söyledi. Bazı durumlarda müdürler kadındı ve onlara da ayrılmaları emredildi.

Bir örnekte bir eğitimci, Taliban güvenlik güçlerinin, hem kızların (1'den 6'ya kadar olan sınıflar) hem de erkeklerin (liseden itibaren) ayrı sınıflarda bulunduğu okuluna baskın düzenlediğini söyledi. Orada çalışan kadınlar silah zoruyla okuldan ayrılmaya zorlandı. Kendisinin ve diğer erkek personelin, kadınların okula geri dönmesine izin vermemeleri konusunda uyarıldığını söyledi.

Afgan okulları kış mevsiminde büyük ölçüde kapalı olduğundan bu eylemler sırasında ders yapılmadı.

Ancak Kabil'deki okullarda sınavlara not veren ve rutin idari görevleri üstlenen - öğretmenler, müdürler ve diğer yöneticiler dahil - kadın çalışanlar vardı.

Bir okul müdürü, Taliban yetkililerinden WhatsApp aracılığıyla, okulda çalışan tüm kadınları bir sonraki duyuruya kadar eve göndermesini emreden bir bildirim aldığını ve kendisinin de gitmesi gerektiğini söyledi. "Mantıklı değil," dedi hıçkırarak.

45 yaşındaki bir öğretmen olan Amanah Nashenas, 22 Aralık'ta Afganistan'ın Kabil kentindeki bir okulda kitap topluyor. Bu hafta birçok okul kış nedeniyle kapalı olmasına rağmen, Taliban bazı yöneticilere kadın öğretmenlerini yasaklamalarını söyleyen bildirimler gönderdi./ İbrahim Noroozi/AP

"Açıklama istemek için gidecek hiçbir yerimiz yok" dedi - çünkü Taliban tarafından yönetilen birçok bakanlıkta kadınlar hoş karşılanmıyor. "Artık geleni kabul etmek zorundayız. Bir sebep sormayı aklından bile geçiremezsin."

Genç kızlar için İslami bir ruhban okulu veya medrese işleten bir kadın, sokaktan derslerinin reklamını yapan bir tabelayı hızla kaldırdı. NPR'ye, kızlara İslam'ı öğrettiği için başının belaya gireceğinden korktuğunu söyledi. Kimlik tespiti korkusuyla kimliğinin gizli kalmasını istedi. “Bu benim ana gelir kaynağım” dedi. "Kızlara gizlice Kuran öğretmem gerekecek."

Bazı kadınlar iş yerlerinden atılırken, diğerleri protesto etti.

Yaklaşık iki düzine Afgan kadın, eğitimleri üzerindeki yasağa karşı gösteri yapmak için bir yürüyüş düzenledi. Taliban güvenlik güçleri, Humvee'ler, yaya adamlar, motosikletli adamlar ve hatta itfaiye araçlarıyla devriye gezerek bölgeyi kuşattı. Kadınların haklarını talep etmek için daha önceki protestolarında, Taliban güvenlik güçleri kadınları dağıtmak için başlarının üzerine ateş açmıştı. Bu sefer şiddet yoktu ama en az iki protestocu ve bir gazeteci kısa süreliğine gözaltına alındı.

Afgan aktivistler, üniversiteden uzaklaştırılan kadın meslektaşlarıyla dayanışma içinde sınıflarından fırlayan erkek tıp öğrencilerinin görüntülerini internette paylaştı. Başka bir üniversitenin önünde bariz bir protesto için toplanan erkek ve kadınların başka bir paylaşılan görüntüler çarpıcıydı, çünkü daha önce Afgan erkekler, kız kardeşlerinin eğitim hakkını destekleyen protesto ve gösterilerde gözle görülür şekilde yoktu. Ancak birçok Afgan'ın belirttiği gibi, Taliban güçleri direnen erkeklere karşı çok daha sert ve çok daha şiddetli bir şekilde baskı yaptı.

Yüksek Öğrenim Bakanı'nın kadınların yüksek öğrenime gitme yasağının çıkarılmasından bu yana yaptığı ilk basın açıklamasında Şeyh Neda Mohammad Nadeem, kız öğrencileri kendi durumlarından sorumlu tutarak, hareketin geçici olduğu konusunda ısrar etti.

Bir basın toplantısında, kız öğrencilerin Taliban'ın tamamen siyah bir yüz peçesi, başörtüsü ve uzun bol bir bornoz talep eden tevazu kurallarına saygı duymadıklarını söyledi. "Kadınlar düğüne gidiyormuş gibi giyiniyor" diye şikayet etti.

Kadınların erkeklerle karıştığını ve erkek vasileri olmadan uzak üniversitelere gittiklerini söyledi. Nadeem, bazı kadınların mühendislik ve ziraat gibi Afgan kültürü veya İslam'la bağdaşmayan konularda okumalarına izin verildiğini de sözlerine ekledi.

Nadeem, bir sonraki duyuruya kadar kadınların devlet ve özel üniversitelerden ve hatta kızların çoğunlukla İngilizce ve matematik dersleri olmak üzere gayri resmi eğitim aldığı özel ders merkezlerinden uzaklaştırıldığını söyledi.

Afgan hükümetinin sorunları İslam hukuku çerçevesinde çözmeye çalıştığını söyledi. Bakan yaptığı açıklamada, kadın öğretmenlerin okullardan atılmasından ve kızların ilkokula devam edip edemeyeceklerinden bahsetmedi. Bu endişeleri ele alan herhangi bir yorumun yokluğunda, ebeveynler, öğretmenler ve kızların kendileri geleceğin ne getireceğini bilmeden kalırlar.

Dünyadan tepki

Bu son sınırlamalar, dünya çapında Batılı hükümetlerin ve insan hakları gruplarının kınanmasına yol açtı. Kadın ve erkeklere eşit olmayan muameleleri nedeniyle sıklıkla eleştirilen Suudi Arabistan, Katar ve BAE gibi ülkeler bile Taliban'ı rotasını tersine çevirmeye çağırdı.

Perşembe günü, Dışişleri Bakanı Antony Blinken, yaygın eleştirinin önemli olduğunu ve ABD'nin herhangi bir eylemi önizlemeyi reddetmesine rağmen, Afganistan'ın fiili yöneticilerini sorumlu tutmak için çeşitli ortaklarla birlikte çalıştığını söyledi.

Blinken, "Şimdiye kadar duyduğunuz şey, dünyanın dört bir yanından ve yalnızca bizden değil, Müslüman ülkeler de dahil olmak üzere hemen hemen her kıtadan, kendi başına önemli ve güçlü olduğunu düşündüğüm bir kınama rotası." dedi. "Ve açık olmak gerekirse, şu anda bu konuda diğer ülkelerle temas halindeyiz. Bu tersine çevrilmezse bunun bedeli olacak."

Ancak şimdiye kadar, Afganistan'ın liderleri, hükümeti ilk vaatlerini yerine getirmesi için ikna etmeye veya baskı yapmaya yönelik herhangi bir girişimden caydırılmamış görünüyor ve bildirildiğine göre, yeni uygulanan politikalarını uygulamak için şimdiden acımasız adımlar atıyor. Associated Press Perşembe günü yaptığı açıklamada, Taliban'ın genç Afgan kızları özel bir eğitim merkezinden zorla aldığını ve bir öğrencinin orada okuyan kızların dövüldüğünü söylediğini söyledi.