Koronavirüs tüm önlemlere rağmen etkisini sürdürüyor. Dünya çapındaki vaka sayısının 2 milyon 400 bini geçtiği bildirilirken, salgına karşı bireysel önlemler almak isteyen kişilerin de kafasındaki soru işaretleri artıyor. Bunlar arasında “Koronavirüs kıyafetlerde, ayakkabılarda saç veya sakalda barınabilir mi?” gibi sorular yer alıyor.

New York Times’ın ulaştığı enfeksiyon hastalıkları uzmanları, pek çok okurun aklına gelen bu sorulara cevap verdi:

Marketten eve gelen kişiler kıyafet değiştirmeli mi?

Sosyal mesafe uygulaması yapan ve sadece market veya eczaneye giden çoğu kişi için uzmanlar, eve döndüğünde kıyafet değiştirmenin veya duş almanın gerekli olmadığını söylüyor. Ancak her zaman el yıkamak gerektiğini kabul ediyor. Enfekte bir kişiden gelen hapşırık veya öksürük damlacıkların havada iletilebileceği doğru olsa da, çoğunun yere düşeceği ifade ediliyor.

Araştırmalar bazı viral parçacıkların yarım saat havada süzülebileceğini gösteriyor. Ancak kıyafetlerinize çarpmaları pek olası değil. Virginia Tech'den aerosol bilimcisi Linsey Marr, şunları söylüyor:

Bir süre havada süzülecek kadar küçük bir damlacık, aerodinamik nedeniyle kıyafetler üzerinde birikmez. Bu damlacıklar ancak vücudunuzun ve giysilerinizin etrafındaki havada hareket edecek kadar küçüktür.

Marr, söz konusu aerodinamiği şöyle açıklıyor:

Bunu açıklamanın en iyi yolu, parçacıkların bir kişinin etrafındaki hava akışını takip ettiğini düşünmektir. Çünkü nispeten yavaş hareket ediyoruz. Bu, yavaş bir arabanın etrafındaki akış çizgilerinde hareket eden küçük böcekler ve toz parçacıkları gibi düşünülebilir. Ancak araç yeterince hızlı giderse potansiyel olarak ön cama çarpabilirler. İnsanlar genellikle bunun gerçekleşebileceği kadar hızlı hareket etmez.

Marr, şöyle devam ediyor:

Hareket ettikçe havayı yolumuzdan iteriz. Ve damlacıklarla parçacıkların çoğu da yoldan çekilir. Kıyafetlerimize inmeleri için öksüren ya da hapşıran birinin konuşurken büyük damlacıklar püskürtmesi gerekir. Damlacıklar, akış çizgilerini takip etmeyecek kadar büyük olmalıdır.

Bu yüzden, alışveriş yapıyorsanız ve birisi üzerinize hapşırırsa, eve gidince, kıyafetleri değiştirmek ve duş almak tercih edilebilir. Ancak geri kalan durumlarda fizik kurallarına güvenmek yeterli.

Virüsün saça veya sakala yapışma riski var mı?

Aslında yukarıda özetlenen tüm nedenlerden dolayı, sosyal mesafeyi uygulayanların, saçın veya sakalın virüsle kirlenmesi konusunda endişelenmesi gerekmiyor. Hatta biri başınızın arkasına hapşırsa bile saçınıza düşen herhangi bir damlacığın enfeksiyon kaynağı olması pek olası görünmüyor.

Washington Üniversitesi Tıp Fakültesi’nden Dr. Andrew Janowski, “Diyelim ki etrafınızda hapşıran biri var. Hapşırmada X miktarında virüs saçılıyor. Size düşen çok fazla damla olmalı” diyor ve ekliyor:

O zaman saçlarınızın veya giysilerinizin, viral partiküllerde zaten önemli bir azalma olan damlacıkların bulunduğu kısmına dokunmanız gerekir. Ardından yüzünüzün herhangi bir kısmına dokunmanız gerekir. Gerçekleşmesi gereken olaylar dizisini ve bunların doğru şekilde gerçekleşmesi gerektiğini düşündüğünüzde, bu çok düşük bir risk haline geliyor.

Çamaşır yıkama ve katlama biçimini değiştirmek gerekir mi?

Bu sorunun cevabı aktivitenin, rutin bir çamaşır yıkama mı yoksa hasta bir kişinin ardından yapılan temizlik mi olduğuna bağlı. Rutin bir çamaşır yıkama, endişe yaratmamalı. Uzmanlara göre bireyler, normalde nasıl çamaşır yıkıyorsa öyle yıkamalı. Yeni koronavirüs sabuna karşı savunmasız bir yağ zarıyla çevrili. Bu yüzden normal çamaşır deterjanı yeterli.

Bunun istisnası ise hasta bireyle yakın temas. Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC), hasta olan birinin ardından temizlik yaparken eldiven takmayı ve çamaşırlarla yatak takımını sallamamayı öneriyor. Buna göre söz konusu eşyaları mümkün olan en sıcak suda yıkamak ve tamamen kurutmak gerekiyor.

Kargo, paketler ve gazeteler risk oluşturur mu?

Posta veya paketler yüzünden hastalanma riski son derece düşük ve bu bağlamda sadece teoride mümkün. Bir paket açarken veya gazete okurken hastalanan vaka bugüne kadar bildirilmedi.

Ancak bu önlemlerin gerekli olmadığı anlamına da gelmiyor. Paketleri taşıdıktan veya gazeteyi okuduktan sonra ambalajı atmak ve elleri yıkamak gerekiyor. Hâlâ bu konuda endişeli hissedenler, New England Journal’da yayımlanan bir çalışmaya göre paketlere dokunmadan önce 24 saat bekletebilir.

Köpeğini gezdirmek veya yürüyüş yapmak isteyenler ne kadar endişelenmeli?

Sosyal mesafe tedbirlerine uyarak dışarıya çıkmakla virüs kapma olasılığı, son derece düşük. Avustralya'nın Brisbane şehrindeki Queensland Teknoloji Üniversitesi’nden Prof. Dr. Lidia Morawska, “Açık hava güvenlidir, etrafta asılı virüs yüklü damlacık bulutu yoktur” diyor ve ekliyor:

Çok kalabalık bir yerde olmadıkça dışarıda bulunmada sorun yok. Bu kalabalığa da zaten izin verilmiyor.

Ayakkabılar dezenfekte edilmeli mi?

Ayakkabılar bakteri ve virüsleri barındırabiliyor, ancak bu, yaygın bir enfeksiyon kaynağı oldukları anlamına gelmiyor.

Rockport Shoes tarafından 2008 yılında yaptırılan bir çalışmada, ayakkabı tabanlarında dışkı bakterileri de dahil olmak üzere birçok madde bulunduğu ortaya çıkmıştı. Çin'de yapılan yeni bir araştırmada da sağlık çalışanlarının yarısının ayakkabılarında koronavirüs tespit edildiği saptanmıştı. Bu, enfekte hastaların bulunduğu hastanelerde çalıştıkları için beklenmedik bir sonuç olmamıştı.

Peki ayakkabılarla ne yapmalı? Ayakkabılar yıkanabilir özellikteyse onları yıkamak tercih edilebilir. Ancak onları mendille silmek önerilmiyor. Bu hem sayılı dezenfektan malzemesinin israf edilmesine hem de ayakkabıdaki mikropların doğrudan ellere geçmesine neden olabilir. Bu nedenle eve ayakkabıyla girmemeyi de düşünmek gerekiyor.

Dr. Jnaowski ayakkabıların koronavirüs kapmada büyük bir endişe konusu olmadığını söylüyor. Ancak şöyle ekliyor:

Bakterilerle ilgili konuşacak olursak, onların ayakkabı üzerinde yaşamayı sevdiğini biliyoruz.

Independent Türkçe, New York Times, Worldometers