Ayd?n dedi?imiz ki?i, ara?t?rmac? ve sorgulay?c? akl?yla, henüz fiilile?memi? imkan? / varl??? ortaya ç?karan ki?idir. Yani muhafazakar demokratl?k yaftas?n?n örttü?ü kuvve'yi ortaya ç?karand?r. Bu yaftaya ihtiyaç kalmad?ktan, ‘’sesiz devrim’’ tamamland?ktan, AKP devletle özde?le?ip Hitlerci bir diktatörlü?e yönelimi suyüzüne ç?kt?ktan, yani gizil durum fiilile?tikten sonra ''bilemezdik'' diye yak?nmak de?ildir.
Nuray Mert’in 8 Ocak Cuma günü Cumhuriyet’teki kö?esinde yay?nlad??? ‘iktidar?n en büyük dü?man?’ ba?l?kl? yaz?, bir çok do?ru tespiti içermekle birlikte ayd?n dürüstlü?ü aç?s?ndan ele?tiriyi hak ediyor.
Mert askeri vesayete kar?? ç?kmak ad?na AKP iktidar?n?n politikalar?n? desteklemi?, bununla birlikte, Kürt sorununun demokratik çözümü için vicdanl? ve demokrat bir tutum sergilemi? bir yazar.
Son y?llarda, bir çok liberal yazar gibi, o da AKP’ye ve ?slamc? harekete ele?tirilerinin dozunu yükseltti.. Zaman zaman iktidarla, hatta Erdo?an’la da çat??ma içine girdi..
Gerçe?i görüp do?ru yola giren, saf?n? netle?tiren insanlara diyecek laf?m?z yok..
Ancak yan?lg?lar?n? da hiç k?v?rmadan, mertçe kabul etmeli..
Ne var ki, Mert’tin söz konusu yaz?s?nda bu 'mertli?i göremiyoruz..
?öyle diyor Mert:
“Ma?duriyetin isyan?” sand???m?z me?er öfkeye dönmü? bir a?a??l?k kompleksi, “haysiyetli bir itiraz” sand???m?z me?er pespaye bir intikam duygusu imi?. Marazi sand???m?z esas, esas sand???m?z “riya” imi?. Bilemezdik, insana de?er veren kimse bilemezdi. “?nanmasayd?n?z” diye kimse üste ç?kmaya çal??mas?n, onlar?n da ne oldu?unu biliyoruz.’’ (1)
**
On be? y?l önce, Nuray Mert’le, Tekta? A?ao?lu ve Hüseyin Hasançebi ile beraber bir yemekte bulu?tuk.. Trabzonlu hem?ehrisi Mehmet Gümü? bu bulu?may? sa?lam??t?. Bizler K?z?lc?k sosyalist derginin yazarlar? idik..Kendisinin de bu dergiyi be?enerek izledi?ini ifade etmi?ti. Sohbet içinde kendisinin Müslüman marksist oldu?unu söyledi. Ben kendi ad?ma, markszimin yöntemi olan tarihsel materyalizmle bu tan?mlama aras?nda bir ayk?r?l?k görmedim. Di?er arkada?lar?n da bir tepkisi olmad?..
Ancak Nuray Mert’in hala ayn? kaynaktan beslendi?ini söylemek zor. Köprülerin alt?ndan çok sular geçti. Ço?u liberal solcuda görüldü?ü gibi, toplumsal gerçeklikten kopuk siyaset anlay??? onu da demokratizme sürükledi. Bu anlay?? do?rultusunda, Hristiyanl?k gibi reformasyona tabi olmam??, aksine, bilimi ve felsefeyi kafirlik sayan; ümmeti soru soran, ele?tiren, itiraz eden bir kütle de?il, itaat eden bir topluluk olarak tan?ml?yan Gazali çizgisinin bin y?ld?r yönledirdi?i bir islam?n siyasal alanda da yer almas?n?, siyasetin dini referanslara dayanabiliece?ini savundu. Modern (burjuva) devletin otoriterli?ine kar?? ç?kmak ad?na, daha koyu bir otoriterizmi içinde bar?nd?ran islamci bir hareketi ve iktidar?n? destekledi..
**
Yukardaki sözlerinin, b?rakal?m Müslüman marksist olmay?, en az?ndan marksizmi bilen bir üniversite hocas?n?n terennüm edece?i sözler olmad??? kesin. Hele ki bu ki?i, siyaset bilimi ve tarihi üzerine lisans e?itimi ve doktora yapm?? biri ise.. Elbette ki, ayd?n ki?inin illede marksist olmas? gerekmiyor. Toplumun vicdan?d?r ayd?n. Vicdan? olarak, bizi nas?l bir gelecek bekledi?ini öngörme yetene?ine sahip olmal?d?r.. ?çinde bulundu?u somut ?artlara bakarak, o ?artlar içinde zuhur eden e?ilimlerin bir ad?m sonra neye dönü?ece?ini kestirebilmelidir.. Ayd?n?n uyar?lar?, ele?tirileri buradan anlam kazan?r.
'?nsana de?er veren, kendi sözüne sahip ç?kmakta ne kadar titizlenirse, ba?kalar?n?n da sözünü de o denli önemser, ciddiye al?r, bu safl?k de?il, ilkesel, ahlaki bir seçimdir. Gerisi, sözünü, ki?ili?ini ciddiye ald???n?z “muhatab?n?z?n”, siyasi de?il ahlaki sorunudur.''
Yan?lg?lar?n? ahlaki ilkeye dayanarak böyle savunuyor Mert. Oysaki, ba?ka bir yaz?s?nda reddetti?i, ‘niyet okumas?’ da yapar ayd?n. (2). Siyasal analiz yapt???n?zda ne yapm?? oluyorsunuz ki. Bir hareketin sözcülerinin ve liderlerinin beyanlar?yla, o hareketin prati?i aras?nda tutarsz?l?k ve çeli?ki gördü?ünüzde ne yapacaks?n?z, o beyanlar?n ard?ndaki sakl? gerçe?i (niyeti) ortaya ç?karmayacak m?s?n?z? Sorgulay?c? olmak bunu gerektirmez mi? Ku?ku, Descartes (Dekart)’tan beri, biligiye ve gerçe?e ula?man?n bir yolu de?il midir?
'Ahlaki de?erleri savunabilirsiniz, ama ahlakç?l??? sosyal ve siyasal olaylar? anlamakta bir yöntem olarak kulland???n?zda, yani muhattab?n?z?n beyanlar?n? tek kriter ald???n?zda, sorgulay?c? akl? da terk etmi? olursunuz. Sonuçta ahlakç?l?k sizi sadece sonuçlar?n, oldu bittilerin ele?tirisi ile s?n?rlam?? olur. Oysa ayd?n kabullenilmi? gerçeklerin ve bundan kaynaklanan davran??lar?n tümünü sorgulama iddias?nda olan biridir.
Mert’in gerçeklik kavray???n?n si?l??? ortada. Yaln?zca olup-bittilerle, varl???n fiilile?mi? haliye ilgileniiyor. Kuvveden fiile ç?kmak diye bir deyim vard?r. Kuvve, gizil olan yada potansiyel halde bulunan, henüz fiilile?memi?, ama fiilile?me imkan? bulunan varl?k anlam?na gelir. Ayd?n dedi?imiz ki?i, ara?t?rmac? ve sorgulay?c? akl?yla, i?te bu henüz fiilile?memi? imkan? / varl??? ortaya ç?karan ki?idir. Yani muhafazakar demokratl?k yaftas?n?n örttü?ü kuvve'yi ortaya ç?karand?r. Bu yaftaya ihtiyaç kalmad?ktan, ‘’sesiz devrim’’ tamamland?ktan, AKP devletle özde?le?ip Hitlerci bir diktatörlü?e yönelimi suyüzüne ç?kt?ktan, yani gizil durum fiilile?tikten sonra ''bilemezdik'' diye yak?nmak de?ildir.
Hadi s?n?f çeli?kilerini bir yana koydunuz. Olaya sadece politik ve ideolojik düzeyden baksan?z bile, toplumsal tarih bilen bir entelektüel olarak, ?slami hareketin yükseli?indeki temel belirleyenlerin ya da rol oynayan temel faktörlerin Ma?duriyetin isyan?, haysiyetli bir itiraz olam?yaca??n? görürdünüz..
Siysal tarihten örnek verelim..
1909-31 Mart Vakas?’nda, Abduhamit’in k??k?rtt??? gerici-yobaz tak?m? Istanbul sokaklar?nda 3 bin ki?iyi bo?azlad?. (Bknz. ?syan Günlerinde A?k-Ahmet Altan) Nereden ç?km??lard?? Taksim’deki Topçu K??las?ndan.. Selanik'ten gelen Hareket ordusu isyan? bast?rd?, Topçu k??las?n? da yerle bir etti. Viraneye dönü?en bina Cumhuriyet döneminde park yap?ld?. Peki, Gezi isyan?n?n patlak vermesine yol açan sebep neydi? Erdo?an’n?n o topçu k??las?n? Gezi park?na yeniden dikmek istemesi.. Y?l 2013'tü..
Peki, 2016'da bu laflar? eden Nuray Mert'e göre, Erdo?an'n?n bu tutumu bir ma?duriyet isyan?n?n ya da haysiyetli bir itiraz?n d??avurumu muydu?
1994’de yerel iktidar? ele geçiren Refah partisinin genel ba?kan? Erbakan’?n çok net bir ifadeyle dile geetirdi?i ‘refah partisi adil düzen getirecek, bu kesin ?art, geçi? dönemi yumu?ak m? olacak sert mi olacak, tatl? m? olacak kanl? m? olacak’’ sorusunu nereye koydunuz?
Ayn? gelene?in takipçisi olan Erdo?an ve arkada?lar?n?n Erbakanla tek farklar?n?n, emperyalizmle i?birli?i etmeden ?slami bir rejimin kurulam?yaca??n? görmü? olmalar?, gömlek de?i?tirdik yalan? da bu olgunun örtüsü de?il miydi? Bu yüzden, Büyük Ortado?u Projesinin e?ba?kan? olarak kendisini ilan etmedi mi? ABD’nin ?l?ml? islam projesini önerdi?i islamc? çevrelerin gizli toplant?lar?nda Erdo?an’?n ‘Bir müddet Amerika’n?n dediklerini yapar?z, sonra millete hizmet ederiz. Mani olurlarsa dirsek vurur, gideriz.” dedi?ini if?a eden aç?klamalar?? da m? duymad?n?z?
Liste uzat?labilir..
Ve siz hala kalkm?? ‘’Bilemezdik’’ diyorsunuz… ‘’?nsana de?er veren kimse bilemezdi’’. Madem bilemezmi?iniz, madem bu kadar safm??s?n?z, bu safl???n?zla m? ona buna ve bu arada sola ayar vermeye çal???yorsunuz?
Bu yetmedi .. “?nanmasayd?n?z” diye kimse üste ç?kmaya çal??mas?n, onlar?n da ne oldu?unu biliyoruz.’’
Kimdir onlar? Aç?klamas? yok. Ama ba?ka bir yaz?s?ndan anl?yoruz ki, siyasal ?slamla demokrasinin ba?da?mayaca??n? söyleyen, bu temelde AKP'ye kar?? ç?kan, Atatürkçü Dü?ünce Derneklerinden sosyalistlere kadar 'yetmez ama evet' demi? olmayan herkesi, aralar?ndaki ideolojik farkl?l?klara, Kürt sorununun çözümündeki kar??tl?klara ra?men 'kemalist'likle etiketlemi?..
Oysa demokrat bir ayd?n olmak, ele?tiri cesareti kadar, özele?tiri cesaretini de içerir. Ahlaki ilke mi dediniz. ??te bu, ne yaz?k ki, ister liberal ister sosyalist olsun, ayd?n geçinenlerimizin bir türlü özümseyemedikleri en temel ahlaki ilkedir. Bu ilkenin bir gere?i de zaman?nda uyaranlar?n hakk?n? teslim etmektir. Sosyalistlerin ele?tiri ve uyar?lar?n?, en az?ndan 2010 referandumundaki net tav?rlar?n? 'kemalist' etiketi alt?na sokup görünmez k?lmak dürüst bir tav?r de?ildir.
O günlerde ‘referandumun diktatörlük için bir kald?raç olaca??n?, içine 12 Eylülcülere yarg?lanma yolunu açacak maddeler yerle?tirilmesinin bir aldatmaca oldu?unu, ‘yetmez ama evet’in TUDEH* körlü?ü oldu?unu yazd?k.. (3)
‘Onlar?n da ne oldu?unu biliyoruz.’ diyor ya . Biz buyduk yani.
2009 y?l?nda yazd???m Post-modern darbeden postmodern fa?izme ba?l?kl? yaz?n?n giri? spotunu hat?rlatarak sözü ba?lamak istiyorum:
‘’Yükselen bütün s?n?flar gibi, postmodern/muhafazakar burjuvazi de, eski iktidar blokunu de?i?tirme ve bunun için gerekli hegemonyay? tesis etme süresince demokrasi söylemlerine ihtiyaç duyar. Egemenli?ini garantiledikten sonra bu söylemlere de, onlar? ödünç ald??? liberallere de ihtiyac? kalmayacakt?r!’’ (4)
Aynen böyle oldu.. AKP diktatörlü?ünün liberal söylemlere de onlar? ald??? liberallere de ihtiyac? kalmad?. Altan karde?lerden Murat Belge'ye, Belge'den Nuray Mert'e, ‘halk iktidar?’ payesi vererek, askeri vesayet y?k?l?yor demokrasi geli?iyor yak??t?rmas? yaparak me?ruiyet ürettikleri, soldan yükselen ele?tirilere kar?? koruduklar? AKP iktidar?, onlar? kö?elerinden etti..
?imdi yan?ld?k, hata ettik diye özele?tiri vereceklerine, ‘’bilemezdik’’ ‘’aldat?ld?k’’ diyorlar..
Buna ‘faydal? salakl?k’** denir mi? Siz karar verin..
--------------------------------------------------------
1. https://www.cumhuriyet.com.tr/koseyazisi/460388/iktidarin_en_buyuk_dusmani_.html
2. https://www.solpaylasim.com/k3193--evet-kandirildik-ama-iyi-ki-kandik-nuray-mert.html
3. https://guncelgercek.wordpress.com/2010/08/30/referandum-diktatorluk-icin-kaldirac/
4. /detail/mehmet-ozgen/246/post-modern-darbeden-postmodern-fasizme
* TUDEH, SBK (Sovyetler Birili?i Komünist Partisi) çizgisinde olan ?ran Komunist partisi. 1981 y?l?nda neredeyse tüm sol gruplar ?slami güçlere kar??yken Tudeh lider kadrosu yeni rejimde yer alma ve mollalarla i?birli?ine gitme karar? ald?.Marksist halk?n Fedaileri örgütünün tasfiyesine sessiz kalm??, Hümeyni'yi desteklemi?, ancak kendisi de tasfiyeden kurtulamam??t?. 1982'den sonra parti yasaklandi, üyeleri tutukland?. Partinin merkez komite üyelerinden baz?lar hapisanede öldürüldü. Sa? kalanlar, itirafç? oldu. Humeyni rejimine methiyeler düzdüler. Genel sekreteri, Humeyni rejimi taraf?ndan idam edildi. Partinin ana teorisyeni ve kurucu üyesi ?hsan Taberi televizyona ç?kt? . 50 y?ll?k solcu olan Taberi izleyicilere, 1982 tutuklamalar?ndan sonra girdi?i cezaevinde "büyük ?slami dü?ünür" Ayetullah Mutaharri'yi okudu?unu ve son 40 y?ld?r yazd??? her ?eyi red etme noktas?na geldi?ini söyledi..
** Nuray Mert'in kendi sözüdür..(Bknz. dipnot:2)
Yazarın Dİğer Yazıları
Fareler, Muktedirler ve Seçim
12 Mayıs 2023TİP’in kararı, HDP’nin Çengiz Çandar Tercihi
28 Nisan 2023Faşizm ve İç Savaş
30 Haziran 2022Devrimci durum ve Emek Cephesi
8 Kasım 2021Kurucu Meclis, Halk ittifakı ve HDP
23 Eylül 2021Mihri Belli’den kalan: Devrimin güncelliği
16 Ağustos 2021Güzel bir insan, kararlı bir devrimci: Şaban Ormanlar
13 Temmuz 2021Faşist MHP Kapatılmalıdır!
4 Temmuz 2021Finale Doğru
26 Nisan 2021Yeni-Osmanlı Galaksi İmparatorluğu:)
13 Şubat 2021Demokrasi Manifestosu, Geçici Hükümet’le Erdoğan’sız seçim!
11 Aralık 2020Seçimler Amerikan toplumundaki yarılmayı açığa çıkardı
11 Kasım 2020Egemen paradigmanın içindeki ‘Muhalefet’
3 Eylül 2020Devletin emperyalist siyaseti, faşizm ve Kürt sorunu
8 Temmuz 2020Dayanışma
21 Mayıs 2020AKP-MHP’li vekiller deyyusların ‘siyasi’ temsilcileri mi?
16 Nisan 2020Cumhuriyeti mi, tasfiyesini mi kutluyorsunuz!
31 Ekim 2019Marksist Devrimci olarak Mihri Belli
16 Ağustos 2019Cumhur ittifakı değil Cürüm ittifakı
13 Mayıs 2019İkili kriz: hem iktidar hem muhalefet
27 Şubat 2019