Son iki yɪlda őzellikle sağlɪk ve eğitimdeki kesintilere karşɪ gitgide artan protestolarda 15-M hep őn planda yer aldɪ, geliştirdikleri bazɪ ilginç protesto şekilleriyle de gőze çarptɪlar: yolsuzluk yapan bankacɪ veya politikacɪlarɪn evlerinin őnlerinde ‘utandɪrma nőbetleri' tutuldu, parlamentonun birkaç defa etrafɪ sarɪldɪ ve işgal girişimlerinde bulunuldu. Ancak mizah konusunda Gezi direnişçilerinin 15-M'in kat kat üstüne çɪktɪğɪnɪ da sőylemek gerekir.
Gezi parkɪ direnişinin başlamasɪndan iki hafta őnce Ispanya'da ona birçok açɪdan benzeyen 15-M hareketinin ikinci yɪldőnümü kutlanɪyordu. 15 Mayɪs 2011'de o sɪrada iktidarda olan Sosyalist hükümetin bazı sosyal hakları kısıtlamasını protesto amacıyla kalabalɪk bir grup Madrid'in Sol meydanını işgal etmiş, kısa zamanda direniş ülkenin 60 sehrine yayılarak büyük bir halk hareketi haline gelmişti.
Ilk günlerdeki büyük yürüyüş ve gösterilerden sonra protestoculardan bazıları belli başlı şehirlerin ana meydanlarında kamp kurarak oralarda kalmayı sürdürdü. Tıpkı Gezi Parkı'nda olduğu gibi ‘işgal'cilerin
çoğu gençler olmakla beraber toplumun her kesiminden destek aldılar: günün her saatinde oralara konuşmak, fikir alışverişinde bulunmak, yemek getirmek veya başka tür katkılarda bulunmak için uğrayanlar eksik olmadı. Bu ‘plaza'lar birçok sorunun tartışıldığɪ, yaratıcılığın parladɪğɪ forumlara dönüştüler.
Türkiye'deki olaylarla aradaki en büyük fark otoritelerin ve polisin tutumuydu herhalde. Ulkenin en aşırı neoliberal, dediğim dedik politikacılarından o zamanın Madrid özerk bölge valisi Esperanza Aguirre, Gezi'den alıştığımız ‘birkaç marjinal' söylemini birkaç gün sürdürdükten sonra Sol meydanındakilerle uzlaşmayı seçti ve meydan iki tarafın da rızasıyla 12 Haziran'da boşaltıldı. Diğer şehirlerde de kamplar aynı şekilde kaldırıldı.
Hareket, mahalle kurulları aracɪlɪğɪyla sürdürüldü. Şu sıralarda Türkiye'de parklarda yapılan toplantılar bu kurullara çok benziyor: nasıl söz alınacağı veya oy verileceği gibi ayrıntılar tıpatıp aynı. Her gün toplanmak uzun vadede olanaksız olduğundan mahalle meclislerinin ayda iki defa toplanmasına, gelişmelere bağlı olarak da daha az sıklıkta birkaç mahallenin, hatta bütün şehrin 15-M'cilerinin birleşerek daha büyük çapta eylemler yapmalarına karar verildi. Madrid'de 121 mahalle veya ilçede örgütlenildi. Sol meydanındaki kamp sırasında 15-M'in, isteklerini ve hedeflerini belirlemeye ve o doğrultuda çalışma grupları kurmaya zaten vakti olmuştu. O bakımdan yerel organizasyona geçildiğinde Türkiye'deki akranlarından bir adım öndeydiler. Madrid'in mahalle bazında çalışmayaözellikleçok elverişli bir şehirolduğunu da ekleyelim.
Hedeflerin hepsinin aynı anda üstüne gitmek gerçekçi olamayacağı için ilk başta ipotek borçlarɪnɪ ődeyemeyenlerin zorla evlerinden çɪkarɪlmalarɪnɪ engellemeye, insanlarɪn ekonomiyle ilgili konularda bilinçlendirilmesine, őzelleştirilmelere karşɪ yürüyüş ve imza kampanyalarɪna odaklanɪldɪ. Bunlarɪn yanɪnda her mahallenin őzelliklerine bağlɪ olarak başka konularda da çalɪşɪlabiliyor. Orneğin şehrin gay hayatɪnɪn merkezi olan Chueca mahallesinin meclisinde LGBT sorunlarɪ ele alɪnɪyor. Zaman geçtikçe çocuklar ve büyükler için sanat atőlyeleri, açɪk hava sinemalarɪ, tiyatro gősterileri, bilgisayar dersleri gibi etkinlikler de çoğu mahalle meclisinin kalɪcɪ birer parçasɪ haline geldi.
Iki yɪl sonra 15-M ne durumda, hedeflerine ulaşabildi mi, veya en azɪndan bazɪ şeyleri değiştirebildi mi?
Kasɪm 2011'de iktidarɪ sağcɪ PP devraldɪ. Şu an geldiğimiz noktada bu hükümet Türkiye'deki AKP hükümetine benzer bir şekilde toplumun büyük bir bőlümüyle kőprüleri atmɪş durumda. Yɪllardɪr bekledikleri fɪrsat ellerine geçmiş, gőzleri dőnmüş bir şekilde ekonomik krizi bahane ederek sosyal devleti adɪm adɪm demonte ediyorlar. Gün geçmiyor ki sosyal haklara, eğitim, sağlɪk ve başka hizmetlere bir darbe vurulmasɪn. Kültür,sanat ve düşünceye düşmanlar. Kendi seçmenlerinin őnemli bir bőlümünün bile bu yaptɪklarɪndan hoşnut olmadɪğɪnɪ (kamuoyu araştɪrmalarɪna gőre bir yɪlda oylarɪ %44'ten %24'e düştü), bőyle giderse gelecek seçimlerde iktidardan düşeceklerini bilmek bile onlarɪ durdurmuyor. Onlar için őnemli olan, bu bulunmaz fɪrsatɪ sonuna kadar değerlendirmek.
Bu duruma bakɪldɪğɪnda 15-M ve onun ardɪndan gelen direniş hareketlerinin başarɪsɪz olduğu sonucu çɪkarɪlɪp karamasarlɪğa kapɪlɪnabilir. Kapɪlan çok kişi de var. Ama işin aslɪ pek őyle değil.
15-M'in bu yɪllardaki somut en büyük başarɪsɪ banka borçlarɪnɪ ődeyemeyenlerin haklarɪ konusunda elde edilen kazanɪmlar oldu. Bu insanlar, 15-M sayesinde ilk defa seslerini duyurabilecekleri bir platform buldular, sorunlarɪ medyada yankɪlandɪ, Ispanyol bankalarɪnɪn insan haklarɪna aykɪrɪ sayɪlabilecek derecede ağɪr borç şartlarɪ su yüzüne çɪktɪ, AB araya girdi ve hükümet yetersiz de olsa şartlarɪ yumuşatmak zorunda kaldɪ. Herkesin olmasa da birçok kişinin evinden atɪlmasɪnɪn őnüne geçildi.
Son iki yɪlda őzellikle sağlɪk ve eğitimdeki kesintilere karşɪ gitgide artan protestolarda 15-M hep őn planda yer aldɪ, geliştirdikleri bazɪ ilginç protesto şekilleriyle de gőze çarptɪlar: yolsuzluk yapan bankacɪ veya politikacɪlarɪn evlerinin őnlerinde ‘utandɪrma nőbetleri' tutuldu, parlamentonun birkaç defa etrafɪ sarɪldɪ ve işgal girişimlerinde bulunuldu. Ancak mizah konusunda Gezi direnişçilerinin 15-M'in kat kat üstüne çɪktɪğɪnɪ da sőylemek gerekir.
Alternatif para birimleri, takas ve ‘zaman bankalarɪ'nɪn Euro yerine kullanɪlma denemeleri de ilginç girişimler oldular. Bu gibi alɪşveriş biçimleri, kredi monopolünü elinde tutan bankalarɪn ve devletin musluğu kɪstɪklarɪ bir ortamda ekonominin bir őlçüde hareketlenmesine yardɪmcɪ oluyor ve kaynaklarɪn daha eşitçe, daha mantɪklɪ bir şekilde kullanɪlmasɪnɪ sağlayabiliyor. Bristol (Ingiltere), Isviçre, Brezilya vs.. de başarɪlɪ őrnekleri var. Ama őzellikle alternatif para birimi kullanɪlmasɪ konusunda dikkatli olunmasɪ gerekiyor. Örneğin Madrid'in bir ilçesinde yerel para biriminin, 15-M cilerin "emrinde tek bir kişiyi bile çalɪştɪran insan kapitalisttir ve bu projeye dahil olamaz" ɪsrarɪ nedeniyle katɪlɪm yetersizliğinden başarɪsɪz olduğuna şahit olduk. Şu anda Ispanya'da 168 değişik yerel para birimi var. Geçmiş deneyler kɪstas alɪnɪrsa, bunlarɪn doğru dürüst işleyebilmeleri için kapalɪ kutu ekonomilerden çɪkɪp kendi aralarɪnda koordine olmalarɪ, Euro'ya alternatif değil, Euro'yu tamamlayɪcɪ işlevler gőrmeleri gerekiyor. (Bknz: Dipnot) Takas sistemi ve zaman bankalarɪ şimdilik iyi işliyor. Birçok işsizin tekrardan faal olabilmelerine fɪrsat veriyorlar.
Bu gibi somut olgulardan belki daha da őnemlisi, ilk bakɪşta gőze çarpmayan yavaş ama derin değişiklikler. İki yɪl őnce Ispanya, sağa (PP) veya sola (Genelde Sosyalist PSOE) oy veren ve onyɪllardɪr küçük, büyük her konuda birbirlerine zɪt duran sayɪca aşağɪ yukarɪ eşit iki bloktan oluşan bir ülkeydi. Bu kutuplaşma bütün kurumlara yansɪmɪştɪ ve işleri felç ediyordu. Bugün Ispanya, sağcɪ ve solcu hakimlerin oy birliğiyle ev boşaltmalarɪ durdurduklarɪ, sağdan ve soldan on binlerce insanɪn birlikte sokaklara çɪkarak, imza toplayarak hastanelerin kapatɪlmalarɪnɪ őnleyebildikleri, en azɪndan bazɪ konularda hükümete geri adɪm attɪrabildikleri bir ülke. Değişen bu dinamik, 15-M'in ana hedeflerinden birinin gerçekleşmesinin yolunu da açmɪşa benzer: artɪk Ispanyollarɪn buyük bir çoğunluğu, otuz yɪldɪr iktidarɪ dőnüşümlü olarak elinde tutan iki büyük partinin kendilerini temsil etmediğine inanɪyor. Bugün seçim olsa, adaletsiz seçim sistemine rağmen, gitgide güçlenen küçük partilerin epey sőzünün geçeceği bir koalisyon hükümeti kurulmasɪ şart olacak. 15-M iki yɪl őnce "baştaki politikacɪlar bizi temsil etmiyor" dediğinde bu fikri paylaşmayan birçok kişi şimdi artɪk o gőrüşteler.
Gerek Türkiye gerek de İspanya'da toplumun bilinçlenmesinin, toplumun algɪlarɪnɪn dőnüşümünü / değişimini sağlamak için ne kadar őnemli olabileceğini yaşayarak gőrüyoruz. Her iki ülkede de seçimlerde parlamenter çoğunluk elde ettikten sonra izledikleri tepeden inme, otoriter politikalar sonucunda halkɪn őnemli bir kesiminin gőzünde meşrutiyetini yitirmiş ve bunun bilincinde olan hükümetler iş başɪnda. Türkiye'deki mücadele Ispanya'dakinden daha varoluşsal: işin ucunda sadece neoliberalizmin durdurulmasɪ değil; sosyal kontrata dayalɪ, temel haklara saygɪlɪ bir demokrasiye geçilip geçilemeyeceği ve modelin seküler olup olmayacağɪ da var. Çizgiler ve saflar daha belli, haklar için mücadele edenlerin üzerindeki şiddet ve baskɪ daha ağɪr. Ama bu zorluklar aynɪ zamanda Türkiye'deki hareketin dinamizminin de nedeni. İspanya'daki tehlike, Avrupa'daki kriz biraz yumuşayɪnca onun izdüşümüyle ülke ekonomisinde yüzeysel, yalan bir düzelme olmasɪ; bunu fɪrsat bilen her zamanki ip cambazlarɪnɪn ‘Il Gatopardo'da Tancredi misali "Hiçbir şeyin değişmemesi için her şeyin değişmesi gerek" diyerek yepyeni makyajlarɪyla aynen olduklarɪ yerde kalmalarɪ, 15 Mayɪs 2011'de patlayan enerjinin yavaş yavaş harcanmasɪ, uyuşmasɪdɪr. Umarɪz őyle olmaz.
(Dipnot) PLACE C.. BINDEWALD L.. Validating and Improving the Impact of Complementary Currency Systems: impact assessment frameworks for sustainable development. In: CCS-2013 2nd INTERNATIONAL CONFERENCE ON COMPLEMENATARY CURRENCY SYSTEMS: MULTIPLE MONEYS AND DEVELOPMENT: MAKING PAYMENTS IN DEVERSE ECONOMIES. From 19th to 23rd of June 2013. The Hague. Conference proceedings. The Hague: International Institute of Social Studies of Erasmus University Rotterdam, 2013. (Burada bu tür denemelerin bir őzeti ve analizi bulunabilir.)
Yazarın Dİğer Yazıları
25 Haziran 2015
AKP’li müteahhit Soma’da madenci ailelerini dolandırdı
13 Mayıs 2015KKTC’de ‘geçmişle hesaplaşalım’ diyen vekile, sosyal medyadan hakaret yağdı
18 Aralık 2014Memlekette huzur kalmadı
24 Haziran 2014Seçim sonrası ilk: Bilal'in yeni tapesi!!
8 Nisan 2014Suriye, Türkiye'yi Birleşmiş Milletler'e şikayet etti
28 Mart 2014Berkin'in ailesinden Erdoğan'a yanıt: '8 tane can aldı hala doymadı mı'
14 Mart 2014AKP'nin oy oranı düşerken 'sanal kitlesi' artıyor
4 Mart 2014Başbakan'ın şok görüntüleri ortaya çıktı
21 Şubat 2014Erdoğan: Ayakkabı kutusundaki paralar Halk Bankası'nın değil
11 Şubat 2014Ebru Gündeş talep etti mahkeme yaptı: Eleştiri de yasak
7 Şubat 2014AKP'li vekilden 'manidar' tweet: Halkı koyun yerine koydu!
4 Şubat 2014Berkin'in mahallesinde Topbaş'a protesto
4 Şubat 2014Demirtaş: Erdoğansız da süreç yürür
30 Ocak 2014İşte müdahalenin ibretlik kayıtları..
25 Ocak 2014CHP milletvekili istifa etti!
16 Ocak 2014Taksim'de polis müdahalesi başladı!
27 Aralık 2013Erdoğan: 'Bu olay uluslararası boyutları olan, yerel taşeronları olan bir operasyondur'
21 Aralık 2013Yasaklı site sayısı 10 bini geçti..
14 Aralık 2013Mehmet Baransu: Sabah, MİT’in yayın organı
11 Aralık 2013