ABD ile Türkiye'nin sağladığı anlaşmadan kim, ne kazandı?

18 Ekim 2019
ABD ile Türkiye'nin sağladığı anlaşmadan kim, ne kazandı?

'Barış Pınarı' diye adlandırılan etnik temizlik dahil çok-amaçlı Harekatı'ın sekizinci gününde Ankara'da CB Recep Tayyip Erdoğan başkanlığındaki Türk heyeti ile ABD Başkan Yardımcısı Mike Pence'in başkanlığındaki ABD heyeti, Suriye'nin kuzeydoğusuna yönelik operasyonun durumuna ilişkin bir anlaşmaya vardı.

Deutsche Welle Türkçe tarafından aktarılan habere göre, Trump'ın Suriye'den ABD askerlerini çekme kararının ardından gelen Türkiye'nin askeri harekatı nedeniyle Londra merkezli Suriye İnsan Hakları Gözlemevi'ne göre aralarında sivillerin de bulunduğu 500'den fazla kişi yaşamını yitirdi ve 300 bin sivil yerinden olmuştu.

Trump'tan Türkiye - YPG açıklaması: Biraz kavga etmeleri gerekiyordu, sonra ayırdım

Trump ilginç uslubunu anlaşma konusunda da tekrarladı..Teksas'daki mitingde Türkiye ile YPG'nin durumunu 'okul bahçesinde kavga eden iki çocuğa' benzeterek "Biraz kavga etmeleri gerekiyordu, sonra ayırdım" dedi. ''Önce bırakacaksınız. Okul bahçesindeki iki çocuk gibi kavga etmelerine izin vereceksiniz, sonra da ayıracaksınız''. Trump ayrıca, varılan anlaşmayla Kürtlerin 'biraz' çekileceğini söyledi.

Trump bu süreçte 'tek bir damla Amerikan kanının akmadığını' söyledi ve "Biz oraya gittik ve bir ara vermelerini istedik. Kürtler müthişti. Biraz geri çekilecekler" dedi.

Trump IŞİD'lilerin kilit altında tutulmaya devam edeceğini ve IŞİD'le mücadelenin süreceğini belirterek Türkiye'nin de buna hazır olduğunu kaydetti

ABD'nin Suriye eski özel temsilcisi Brett McGurk Trump'ın 'kavga eden iki çocuk' benzetmesini 'ayıp ve cahilce' şeklinde niteledi.

Anlaşma neler içeriyor

BBC-Türkçe'nin haberindee anlaşmaya göre, Türkiye 120 saatlik bir süre için operasyona ara verecek ve bu zaman diliminde Kürtlerin oluşturduğu Halk Savunma Birlikleri (YPG), yaklaşık 32 kilometre derinliğinde oluşturulacak olan güvenli bölgenin gerisine çekilecek. 

Çekilme tamamlandıktan sonra da Türkiye tamamen operasyonu durduracak, ABD'de Başkan Donald Trump'ın imzasıyla yürürlüğe giren yaptırımları geri çekecek. 

Anlaşmanın bazı maddeleri Türkiye ile ABD arasında 7 Ağustos'ta varılan güvenli bölge uzlaşmasının bir tekrarı niteliğini taşıyor. 

Buna karşın anlaşma, ABD askerleri ve YPG'nin boşalttığı yerlere Rusya ve Suriye ordusunun girmesiyle değişen saha dengelerine nasıl yanıt verileceği gibi kilit soruları yanıtsız bırakıyor. 

Hangi konular üzerinde uzlaşı sağlandı?

ABD'li ve Türk heyetler arasındaki görüşmeler, dört saatten uzun sürdü.

Görüşmenin sonunda açıklanan 13 maddelik anlaşmanın ilk üç maddesi NATO müttefiki iki ülke arasındaki ilişkilerin önemini teyit ederken, ABD'nin Türkiye'nin Suriye sınırından kaynaklanan "meşru güvenlik çıkarlarını" anladığını ve daha yakın eşgüdüm içinde olunması gerekliliğinin altını çiziyor. 

Analistlere göre, bu kapsamda NATO anlaşmasının 5'inci maddesini oluşturan "kolektif savunma" anlayışına da atıfta bulunarak son dönemde Türkiye-NATO ilişkileriyle ilgili ortaya atılan sorular karşısında bir gönderme yapılmak istendi. 

İki ülkenin eşgüdüm yapacağı bir başka alan da Irak Şam İslam Devleti (IŞİD) ile mücadele olarak yeniden kayda geçirilirken, Türkiye, varılan uzlaşıyla kontrolü altında bulunduğu bölgede sivillerin zarar görmemesi için ABD'ye güvence verdi. 

Suriye haritası

Güvenli bölge kurulacak mı?

Anlaşmanın en önemli bölümleri arasında son beş madde yer alıyor. 

Analistler ve uzmanlar, 9'uncu maddenin, Türkiye'nin ABD'den çok uzun bir süredir talep ettiği unsurları karşılaması açısından önemli olduğuna dikkat çekiyor.

Yapılan yorumlara göre, YPG'nin ağır silahlarının toplanması, tahkimatlarının ortadan kaldırılması ve sonuç olarak "güvenli bölge" kurulmasının yeniden kayda geçirilmesi Ankara açısından "ufak da olsa bir kazanım" olarak görülüyor. 

ABD ile Türkiye arasında güvenli bölge konusundaki ilk uzlaşma Ağustos 2019'da sağlanmıştı. Bu anlaşma kapsamında çoğunluğunu Kürtlerin oluşturduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG) sınıra yakın bölgelerden çekilirken, ABD ve Türkiye ortak devriyeye başlamıştı. 

Ancak daha sonra Türkiye, taleplerinin yeterince karşılanmadığını belirterek, Harekat başlatmıştı. 

Dün varılan anlaşmanın 10'uncu maddesinde, güvenli bölgenin öncelikle TSKnin denetiminde olacağı belirtilirken, uygulama süreçlerinin Türk ve Amerikan eşgüdümünde gerçekleştirileceği belirtiliyor. 

Analistler, bu durumun, Ağustos'taki uzlaşma kapsamında Akçakale'de kurulan Ortak Koordinasyon Merkezi'nin faaliyetine devam edeceği, kara ve hava ortak devriyelerinin sürdürülebileceği yorumunu yapıyor. 

Analistler ve uzmanlar ayrıca, güvenli bölgeye bir kez daha ve daha kuvvetli bir atıf yapılmasına karşın, gelinen noktada uygulama aşamasına geçilip geçilmeyeceğinin belirsizliğini koruyan noktalardan biri olduğuna dikkat çekiyor.

Taraflar hangi geri adımları atıyor?

Anlaşmanın kilit unsuru olarak gösterilen 11'inci maddede karşılıklı atılacak geri adımlar yer alıyor.

YPG'nin güvenli bölgeden çekilmesini sağlamak için operasyona 120 saatlik bir ara vermeyi kabul eden Türkiye, çekilme işleminin tamamlanmasının ardından operasyonunu tamamen durdurmayı kabul ediyor. 

Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, 13 maddelik anlaşmada yer almasa bile geri çekilmenin Trump'ın 2019 başında ifade ettiği gibi 20 mil, yani 32 kilometrelik bir alanı kapsadığını kaydetti. Pence de görüşmenin ardından düzenlediği basın toplantısında 20 millik bir alandan bahsetti. 

Analistler, Türkiye'nin Suriye'nin kuzeydoğusuna yönelik operasyonu, Menbic ile Irak sınırı arasında kalan bölgenin kontrolünü SDG'den alma amacına ulaşmadan durdurmayı kabul etmesinin başta ABD olmak üzere harekata yönelik uluslararası alandan gelen tepkiler karşısında atılmış bir geri adım olarak nitelendiriyor.

Bununla birlikte, anlaşmada operasyonun durdurulmasının ardından Türk askerinin bölgeden çekilmesine yönelik herhangi bir ifade bulunmadığına da dikkat çekiliyor.

ABD ise Türkiye'nin bu adımının karşısında Trump'ın bu hafta içinde açıkladığı yaptırımları geri çekeceğini iletti. 

Aynı zamanda Türkiye'ye daha sert ve kapsamlı yaptırımların gündeme alınmayacağı konusunda da güvence verildiği belirtiliyor. 

Sahadaki dengeler nasıl değişti?

Son bir haftada yaşanan gelişmeler, Türkiye ile ABD arasındaki ilişkilerde en sıkıntılı dönemlerden birinin yaşanmasına neden olurken, Suriye iç savaşında sahadaki dengeleri de ciddi şekilde değiştirdi.

ABD ve SDG'nin çekildiği Menbic ve Kobani'ye Rusya ve Suriye ordularının girmesi, çok dar bir bölge içinde Türk, Rus, Suriyeli ve ABD'li askerlerin bir arada bulunmalarına yol açıyor. 

Çavuşoğlu, bu iki kentle ilgili durumun Türkiye-Rusya arasındaki mevcut kanallarla ele alınacağını, Pence'in de zaten bu bölgelerle ilgili olarak "Ruslarla konuşursunuz" yanıtını verdiğini söyledi. 

Analistler, bu durumun, 9 Ekim öncesine kadar Fırat Nehri'ndeki doğusunda kalan bölgeyle ilgili konuları sadece ABD ile görüşen Türkiye'nin bundan sonraki süreçte Rusya'nın da görüşlerine dikkat vermesi gerektiğini göstermesi açısından önemli olduğunun altını çiziyor.

Analistlere göre, sahada gelişen yeni durum ve Suriye ordusunun Türkiye sınırına yakın bir noktaya ulaşması, Ankara'nın Moskova ile yeni bir anlaşma sağlaması gerekliliğini ortaya çıkarabilir. 

Uzmanlar, Erdoğan'ın Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile 22 Ekim'de, yani 120 saatlik sürenin dolduğu bir günde görüşecek olması bu görüşmenin önemini şimdiden artırmış durumda olduğuna dikkat çekerek, gelinen noktada, Türkiye'nin bundan sonraki süreçte Rusya ve ABD arasında çok daha dengeli bir politika izlemek durumunda kalacağını ifade ediyor.

ANALİZ

ANALİZFaşizm ve İç Savaş

Faşizm ve İç SavaşErdoğan- Bahçeli ikilisinin ya da Cumhur ittifakının ülkede iç savaşı da göze…