'Sevim Belli, devrimin köklerini toprağında arıyor'

23 Eylül 2019
'Sevim Belli, devrimin köklerini toprağında arıyor'

Cumhuriyet Gazetesi yazarlar?ndan ?ukran Soner, Sevim Belli ile Cumhuriyet Ar?ivinde yapt??? söyle?iyi anlat?yor.

Soner, Sevim Belli'iyi 'kesintisiz 75 y?l? a?k?n, Marksist-feminist-enternasyonalist; Mihri Belli’nin “demokratik devrimcilik” çizgisiyle bulu?mu?, partinin de devrimin de köklerini topra??nda arayan sava??mc?' olarak tan?mlad??? yaz?s? ?öyle:

Cumhuriyet tarihinden, solun tarihine uzanan halkalarda, en zengin ar?ivi ile bilinen gazetemizin yay?n tarihinde bile, Belli ailesinin ya?amlar?nda yer alan cezaevleri, yarg?lanmalar, a??r suçlanmalar süreçleri d???nda, sava??mlar?n?n payla??lmas? anlam?nda yay?nlar, söyle?iler parmakla say?lacak kadar azd?. Ba?ka yay?n organlar?ndan derlenmi? zarfta ise Sevim Belli’nin ilk röportaj? ba?l?kl? küpürün tarihi 2002 y?l?na aitti. Oysa Sevim Tar?, Türk solunun 1951-53 tevkifat? ile hapishanelerle tan??m??. Ya?am?n?n 7 y?l?n? da içerde geçirmi?. O dönemin TKP liderlerinden Mihri Belli ile içerde yaz??arak tan??m??lar. R?za Kalkavan’?n torunu, Ay?e Kalkavan’?n k?z?. Babas? ?smail Hakk? Bey, 1924-47 y?llar? aras?nda ?stanbul’da ba?komiserlikten Emniyet Müdürlü?ü’ne uzanan görevlerde bulunmu?. Beylerbeyi’nde bir yal?dan enternasyonalizm cephesine geçi? ya?am?nda Mihri Belli ile 1955 y?l?nda evleniyorlar.

KILINA ZARAR GEL?RSE...

Cezaevi an?lar?nda, önceden do?ru dürüst bir foto?raf?n? dahi görmemi? olarak, küçük kâ??tlara yaz?lm?? notlarla örülmü? ortak dü?ünce ve de?erlerde, “Ama Mihri Belli çok espirili, ?akac?, geni? kültürlü, hayat dolu ve gelece?e hep iyimser bakan bir adam. Hapiste bundan daha güzel bir ili?ki olabilir mi? Tabii biz kar??l?kl? döktürmeye ba?lad?k” detirten bir bulu?ma var.

S?ra tutuklanmas?n?n ard?ndan Emniyet’e giden amcas?n?n ziyaretinden kendisine aile içinden aktar?lm?? görü?menin sözlerine geliyor. Muhte?em bir karadeniz lehçesi ile amcas?n?n konu?mas?n?n ne?eli taklidini aktar?yor.. Dönemin müdürü ile görü?en amca, “Suçu ne ise gere?ini yapacaks?n?z. Ama k?l?na, bedenine zarar gelirse Emniyet’i ba??n?za y?kar?m..” uyar?s?n? yap?yor. (Dönemin komünistlikten sorgulanan kad?nlar? için çok yayg?n, geçerli cinsel taciz uygulamalar?n? an?msatmas? t?rnak içinde benden.) 
Yay?mlanm?? az say?daki röportajlar?nda Sevim Belli, yeri geldikçe iki tarafl? zengin, güçlü ailelerin kendi konumlar? ile uyumsuz, çocuklar?n?n komunizme adanm?? kavgalar?ndan ne kadar uzakta olurlarsa olsunlar, sahip ç?kmaktan, kollamaktan vazgeçmediklerinden, destek ç?kmalar?n?n sa?lad??? olumluluklardan da söz ediyor. “O dönemin üst düzey komünistleri hep varl?kl? galiba. Yal? komünizmi sanki. O kadar hapse girdik. ??siz, aç gibi kald?k. Ailelerimizin yard?m? olmasa çok daha zor bir ya?am?m?z olurdu” saptamas?n? yap?yor.

K?s?tlamalarla bir ömrün geçmesi ne demek? Mihri hep “Biz on y?ll?k demokrat parti dönemini ya hapiste ya da sürgünde geçirdik” der. Yani bir d??lanma, görmezden gelme, çok daha önemlisi çal??amamak. Doktor oldu?um halde hiçbir yerde i? bulamad?m. Tabii takipler, ba?ka türlü k?s?tlamalar da var. Siz gitmeden önce dedikodunuz giderdi. Komünist bir kad?n, komunist bir doktor gelmi?. Bana ihtisas da yapt?rmad?lar. Evimiz hep dinlenirdi. En olmad?k, en mahrem durumlarda bile. Mihri Belli der ki bazen “Doyas?ya kavga bile edemedik...” Telefon her ba?land???nda ya bozuluyor, ya çalm?yor, aç?yorsun cevap vermiyor.

ÇOCUKLARINDAN AYRI KALDI

12 Eylül’de yurtd???na ç?kman?n en zor yan?... Çocuklar?m tam art?k arkada? gibi konu?abilece?imiz ya?a geldiklerinde ?sveç’e gittik. En çok içimi yakan odur. Ben on sene d??arday?m, Mihri on bir. Bu süre içinde çocuklar? hiç görmedik. Arkadan gelmeleri için çok u?ra?t?m. Ama onlara pasaport alamad?k. Hatta küçük o?luma ihtisas yapt?rmad?lar. 1989’da onlar da ç?kabildiler. ?lk defa o zaman görü?tük. Ondan sonra da yönetim de?i?ti. 1992’de geldik. Bir ömür mücadeleyle geçmi?. Biliyor musunuz hiçbir ?ey tek düze de?ildir. Bir yerde geriliyor, bir yerde ileri gidiyor. Her ?eye ra?men insanl?k geli?iyor.

Cumhuriyetin onuncu y?l?nda, yoksul ama geli?me umutlar? olan bir ülke Türkiye. Cumhuriyetin seçkinleri aras?nda bir çat??ma ba?l?yor. So?uk Sava?’?n gölgesi Türkiye’nin üzerine dü?üyor. Demokrat Parti’nin kurulu?una kadar öyle pek ?iddetli de?ildi bu çat??ma. S?radan militan 1 sene falan yat?yordu. 5 seneye ç?kar?ld?, 10 y?ll?k iktidar sürecinde üç kere ?iddetlendirildi. En sonunda idam cezas? getirildi. ??çi s?n?f? mücadelesine ?iddetle kar??yd?lar. Oysa ilk Meclisimizde i?çi milletvekili vard?. Biz de fa?izme kar?? duyarl? olarak politikle?tik. Benim komünizme geli?imin duygusal yan? bu. S?n?fsal bir geli?im yok. Hakkaniyet duygusuyla, insani tav?r olarak komünizmi seçtim. Avrupadaki insan k?y?m?n?n o zamanlar bizde yaratt??? deh?etle komünist oldum.

SOLUN EN K?TLESEL HAL?

Dönü?ümde ba?ta Kurtulu? Sava??m?z, hilafetin, sultanl???n kald?r?lmas?, Cumhuriyete dönü?me. Demokrat Parti topra?a, köylüye ba?l? bir hareket oldu?u için geli?ini bir dönü?üm, ilerleme olarak göremem. Geriye darbeler kal?yor, onlara da dönü?üm diyemeyiz. 27 May?s onu gerçekle?tirenlerin arzular?n?n d???nda bir Türkiye getirdi. ??çi partisi kuruldu. Gençli?in politikaya ak?n ak?n girmesi, memleket meselelerine sahip ç?kmak istemesi önemli. Mihri Belli, arkada?lar?n?n da katk?lar?yla, o dönemde Türkiye’de sol en kitlesel halini ya?ad?. Cumhuriyetin bize a??lad??? bir ?ey var, gelece?e hep umutla bakt?k biz..

Günümüzde ulusal ba??ms?zl?k konusunda bir duyarl?l?k var. Bu sol için yeni bir kitleselle?me alan? olamaz m?? S?n?fsal ve kültürel temellerde, güven sorunu var orta yerde. Gücün birliktelikten ve çokluktan geldi?ine inan?lmas? gerek. Partinin de devrimin de kökü Türkiye topra??ndad?r. Komünistlik ulusunu sevmeyi d??lamaz. Yani ?rk milliyetçisi olmayaca??z diye, kendi milletimizi sevmeyecek miyiz? Enternasyonalizmde yok böyle bir ?ey.

Ya?ad?klar?m?z? tekrardan ya?amayaca??z. Tarih tekerrürden ibaret de?il. Hayat bitmedikçe mücadelecilik bitmez. Emekçi s?n?f?n?n belli bir geli?me, ç?k?? yolu yarataca??n? dü?ünüyorum ve bekliyorum. Görür müyüm, göremez miyim bilinmez...

**

18 E?S?Z ESER? ÇEV?RD?

Sevim Belli’nin Bo?az yal?s?ndan cezaevlerine uzanan bilinçli seçimleriyle yaz?l?, Mihri Belli ile özde?le?mi? ya?am öyküsü... Suskunlu?unu bozdu?u “Bo?una m? Çi?nedik” an? kitab?n?n, Türk solunun tarihinin yeniden yaz?lmas?na da katk?s? var. Ülkesinde siyasal, toplumsal seçimleri nedeniyle uzun y?llar cezaevlerinde yatt?, tutuksuzken de k?s?tland?, d??land?klar? ya?am ko?ullar?nda doktorluk yapamad?, Marksizm’in, dünya solu önderlerinin, dünya ve ?slam felsefesinin en önemli kitaplar?n?n çevirileriyle, ülkemizdeki 1960’lar sonras? sol siyasal, örgütlü toplumsal patlamalara katk? sa?lad?, bu kitaplarla geçimini de sa?lad?, yurtd???ndaki sürgün y?llar?nda, Cezayir’de, AB ülkelerinde eylemlilik içinde ancak doktorluk da yapabildi...

Sevim Belli’nin ülkenin sol örgütlülük patlamas? sürecindeki çevirileriyle katk?lar?ndaki kitap say?s?n?n net dökümü yok. Sol ve Onur yay?nlar?ndan ç?kanlar listesinden Karl Marx’tan Ekonomik Politi?in Ele?tirilerine Katk?, Ücretli Emek ve Sermaye-Ücret Fiyat ve Kâr, Fransa’da S?n?f Sava??mlar? ve Louis Bonapart’?n 18 Brumaire, Fredrich Engels’den Ludwig Feuerch ve Klasik Alman Felsefesinin Sonu, Marx-Engels’den Alman ideolojisi (Feuerbach) ve Anar?izm Üzerine, V.?.Lenin’den Sosyalizm ve Anar?izim ile Materyalizm ve Ampiryokritsizm, Politzer’den Felsefenin Ba?lang?ç ?lkeleri ve Felsefenin Temel ?lkeleri, Zubritski-Mitropoloski-Kerov’dan ?lkel Topluluk, Köleci Toplum, Feodal Toplum ve Kapitalist Toplum, Charles Darwin’den ?nsan?n Türeyi?i ve Türlerin Kökeni, ?bni Haldun’dan Mukaddime 1-2-3 olmak üzere toplam 18 eserin listesi var. 

ANALİZ

ANALİZFaşizm ve İç Savaş

Faşizm ve İç SavaşErdoğan- Bahçeli ikilisinin ya da Cumhur ittifakının ülkede iç savaşı da göze…