Kadir Has Üniversitesi'nin araştırması, seçmenin iktidara da muhalefete de kurumlara da güveninin kalmadığını gösteriyor. Araştırma koordinatörü Mustafa Aydın, ekonomik kaygıların oy tercihini etkileyeceği görüşünde.
Kadir Has Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Aydın, Türkiye Sosyal-Siyasal Eğilimler Araştırması'nın (TSSEA) 2018 yılına ilişkin sonuçlarını DW Türkçe'ye değerlendirdi. Projesinin koordinatörlüğünü yapan Aydın, üniversitenin 2010'dan beri gerçekleştirdiği araştırmanın bu yılki sonuçlarının ana belirleyicisinin Türkiye'deki ekonomik gidişat olduğunu söyledi.
12 Aralık 2018-4 Ocak 2019 tarihleri arasında Türkiye genelini temsil edecek şekilde 26 ilde 18 yaş ve üzerindeki bin kişiyle yüz yüze görüşülerek yapılan anket, 31 Mart seçimleri öncesinde halkın gözünde bir numaralı gündem maddesinin ekonomi olduğunu ortaya koydu. "Türkiye’nin şu anki en önemli sorunu nedir?" sorusuna ankete katılanların yüzde 26,9'u "işsizlik", 17,8'i hayat pahalılığı, yüzde 6,4'ü ise "TL'nin değer kaybetmesi" yanıtını verdi. Sonuç olarak ekonomiyle ilgili konuları Türkiye'nin en önemli sorunu olarak görenlerin yüzdesi toplamda 51,1'i buldu. Bu oran 2017'de yüzde 30,2'ydi.
Ankete göre, ülkede son bir yılda yaşanan ekonomik gelişmelerden olumsuz etkilendiğini belirtenlerin oranı 8,3 puan artarak yüzde 57,1’e çıkarken Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'a verilen genel destek yüzde 49,7'den 33,6'ya düştü. Oyunu AKP'ye verdiğini söyleyen katılımcıların Erdoğan'a desteği ise yüzde 85,4'ten yüzde 73,1'e geriledi.
Prof. Dr. Aydın, ekonomiden rahatsız kesim içinde özellikle AKP seçmeninin sandıkta vereceği kararın 31 Mart'taki yerel seçimlerde önemli bir rol oynayabileceğini söyledi. Aydın, "Bütün sorular birlikte değerlendirildiğinde, genel olarak ekonomik gelişmelerden rahatsız olan bir grup var. Bu grubun AKP seçmeni içerisinde olanlarının tavrı seçim sonuçlarını etkileyebilecek durumda. Söz konusu grup, ankete katılanların yüzde 25’ini oluşturuyor ve son genel seçimlerde yüzde 40’ı AKP, yüzde 28’i ise CHP'ye oy vermiş" dedi.
Ekonomik gelişmelerden rahatsızlık duyan yüzde 25'lik kesimin şu an yüzde 16'sının kararsız olduğunu ya da "Seçimde oy kullanmayacağım" yanıtı verdiğini belirten Aydın, "Dolayısıyla bu seçim sonuçları açısından önemli bir kitle. Ve bunların vereceği karar veya alacakları tavır seçim sonuçlarını belli bölgelerde, özellikle de sonuçların birbirine yakın olduğu yerlerde etkileyebilir" diye ekledi.
AKP'li seçmenin tutumu belirleyici oldu
Ankete göre, AKP'yi başarılı bulduğunu söyleyenlerin oranı da 2018'de yüzde 51,7'den 35,9'a düştü. AKP'ye oy verdiğini belirten katılımcılar arasında partiyi başarılı bulanların oranı ise yüzde 88'den yüzde 82,3'e geriledi.
Aydın, AKP seçmeninin kendi partisiyle ilgili olumsuz görüş bildirmesini de ekonomik sebeplere bağlıyor. "Ekonomik şartlardan etkilenmiş olanlar mutsuzluklarını bu şekilde belirtiyorlar. Hükümetle ilgili sorulan soruların hepsinde böyle bir grup var. Geçen seneye göre bunların desteği azalmış" diyen Aydın, bu düşüşteki en büyük faktörün de AKP'ye oy verenlerin tutumundaki değişiklik olduğunu belirtiyor.
Bütün olumsuzluklardan Erdoğan sorumlu tutuluyor
Araştırma, ekonomik sıkıntıların yaşandığı 2018 yılında, ordudan yargıya, TBMM'den muhalefete kadar Türkiye'deki tüm kurumlara duyulan güvenin azaldığını da ortaya koydu. Aydın, bu durumu, "Hepsinde birden düşüş olması, sistemin toplamına bir etki olduğuna delalettir. İnsanlar mutsuz olunca tepkilerini her alanda göstermişler" diye yorumluyor. Ankete göre AKP'li seçmenin Cumhurbaşkanlığı makamına duyduğu güvenin bir yılda yüzde 89,9'dan yüzde 80,7'ye düşmesinin çarpıcı olduğunu belirten Aydın, 2018'de cumhurbaşkanlığı hükümet sistemine geçildiği için hükümet ve ekonomiyle ilgili bütün olumsuzlukların artık Cumhurbaşkanlığına yansıtıldığını ifade ediyor.
Tüm liderler "başarısız"
Ankete katılanlar sadece Cumhurbaşkanı ve AKP Genel Başkanı Erdoğan değil, tüm parti liderlerini bir önceki yıla kıyasla başarısız buluyor. Ankete göre, 2018'de Erdoğan'ı başarılı bulanların oranı yüzde 56,4'ten 38,9'a düştü. Kemal Kılıçdaroğlu'nun başarılı bulunma oranı yüzde 34,8'den 20,6'ya, Devlet Bahçeli'ninki 31,5'ten 20,9'a, Meral Akşener'inki ise 15,4'ten 12,8'e indi. 2017'de Selahattin Demirtaş ve Serpil Kemalbay eş başkanlığında yüzde 10,6 orana sahip olan HDP ise bu yıl Sezai Temelli ve Pervin Buldan liderliğinde yüzde 9,7'ye düştü.
Araştırmada, ana muhalefet partisi CHP'yi başarılı bulduğunu belirtenlerin oranının da yüzde 33,4'ten 21,2'ye düştüğü görüldü. Partisini başarılı bulan CHP'li oranı ise yüzde 75,7'den 79,7'ye yükseldi. Ancak CHP'lilerin parti lideri Kemal Kılıçdaroğlu'nu başarılı bulma oranı yüzde 75,6'dan yüzde 70'e geriledi.
Binali Yıldırım faktörü
Yapılan ankette İstanbul, Ankara ve İzmir'deki katılımcılar "Büyükşehir Belediye Başkanı olacak kişi şu özelliklerden hangilerine sahip olmalıdır?" sorusunu da cevapladı.
İstanbul'daki katılımcılar, kendilerine sunulan seçenekler içinde "inançlı Müslüman" kriterini yüzde 49,1 ile ilk sıraya koydu. Bunu yüzde 40,2 ile "çalışkan" izledi. Ankara'dakilerin yüzde 73'ü "çalışkan", yüzde 60'ı "dürüst ve namuslu" yanıtını verirken yüzde 28'i de "iyi projeleri" en önemli özellik olarak ifade etti. İzmir'deki katılımcıların yüzde 65,5'i "çalışkan", yüzde 60,9'u "dürüst ve namuslu" yanıtını verdi.
Aydın, İstanbul'daki seçmenler tarafından en önemli kriterin "inançlı Müslüman" olarak ifade edilmesinin nedeninin TBMM Başkanı Binali Yıldırım'ın belediye başkanlığı adaylığı olabileceğini söyledi. Aydın, "Zira anketin yapıldığı tarihlerde AKP adayının Binali Yıldırım olacağı, resmen açıklanmasa da belliydi. Dolayısıyla bizim tahminimiz İstanbul'da AKP'ye oy verenlerin bu ankette profile göre tercih yaptıkları yönünde. Bu nedenle, normalde daha düşük çıkacak bir özelliğin yukarıya çıktığını düşünüyoruz. Çünkü geçmişte bu kriter çok aşağılardaydı. İstanbul'da isimden tercihe gidildi gibi gözüküyor" ifadesini kullandı.
