SAMER Koordinatörü ve gazeteci Yüksel Genç'e göre Kürt illerinde seçmenin büyük bölümü sandığa gidecek ve hayır oyu verecek. Genç, MHP'nin etkili olduğu Elazığ ve Iğdır gibi seçim bölgelerinde de hayırın yüksek çıkacağını söylüyor.
DİYARBAKIR – Siyasal Ve Sosyal Araştırmalar Merkezi (SAMER) Mart ayının sonunda, bölge illerinde referandumla ilgili yaptığı saha çalışmalarının sonuçlarını yayımladı. Buna göre Hayır açık ara önde görünüyor. SAMER Koordinatörü ve gazeteci Yüksel Genç ile, Duvar gazetesinden Vecdi Erbay, hem elde ettikleri verileri hem de bölgede gazeteci olarak edindiği izlenimleri konuştu.
Gazetecisin ve Diyarbakır’da yaşıyorsun. Senin gözlemlerin ile SAMER’in son araştırmasından çıkan sonuçlar arasında bir fark var mı?
Benim gözlemlerimle yaptığımız araştırmalar arasında bir fark çıkmadı. Bölge insanlarının referandumu boykot etmesini beklemiyordum, çalışmalarımız da bunu gösterdi. Yine bölgenin büyük kesiminden Hayır oylarının çok olacağını düşünüyordum, çalışma verileri bizi yanıltmadı. Yine bu hayır’ların ana gerekçeleri içerisinde Kürt siyasal partileri Hayır diyor diye değil de özellikle son yıllarda yaşadıkları şiddet ve aslında oldukça faşizan uygulamaların Türkiye açısından kurumsallaşmasını istemedikleri, Türkiye’nin son demokratikleşme şansını yitirsin istemedikleri için Hayır diyeceklerini bekliyorduk. Türkiye’ye sahip çıkmak için Hayır diyeceklerini bekliyorduk. Bu konuda elde ettiğimiz veriler de bizi yanıltmadı.
Son yıllarda yaşadıklarından dolayı Hayır demeleri, hayatlarına dokunan bir neden olduğu için anlaşılır bir durum. Türkiye’nin son demokratikleşme şansını yitirmemesi için bir az soyut kalıyor. Bunu nasıl açıklayabiliriz?
İnsanlarla konuşurken verilerimizi toplarken neden Hayır dediklerini de anlamaya çalıştık. Normalde şöyle bir kanı var insanlarda. Hayır diyorlar, çünkü Hayır çıkarsa Kürt sorununun çözüleceğini düşünüyorlar. Ama bizim edindiğimiz izlenim, referandumdan Hayır çıksın da Kürt sorunu çözülsün gibi bir refleksle değil, hayır çıksa bile Kürt sorununun hemen çözülmeyeceği bilinciyle Hayır dediklerini gördük. Ama Türkiye’de sorunların çözümüyle ilgili son demokratikleşme virajını kaybetmeme duygusuyla hareket ettiklerini gördük.
‘İKİ SİSTEMİ DE BENMSEMİYORLAR’
O halde insanların parlamenter sistemi destekledikleri, sorunların bu sistemle çözülebileceğine inandıkları gibi bir anlam çıkarmak mümkün bu davranıştan…
Çok büyük bir kesim parlamneter sistemi de benimsemiyor, ama getirilmek istenen başkanlık sistemini de benimsemiyorlar. İkisinin de sorunlarına merhem olacağına inanmıyorlar. Birini 90 yılda deneyimlediler, diğerini de son 15 yıllık deneyim içinde gördüler. Bir ehveni şer durumunda, en iyi bilebildikleri, en azından mücadele ile bir yere getirebileceklerini düşündükleri bir sisteme dönüşüm şansı vermek istiyorlar. Hayır diyorlarsa yeni bir anayasaya ihtiyaç olmadığını düşünüyorlar diyebilirsiniz ama hayır, Türkiye’nin bir anayasaya ihtiyacı olduğunu kesinlikle düşünüyorlar. Bütün bu verileri toplarsak bir yandan Türkiye’nin yeni bir anayasaya ihtiyacı olduğunu düşünüyorlar, bir yandan mevcut parlamenter sistemi benimsemediğini söylüyor ve bir yandan da partili cumhurbaşkanlığı sistemini hiç istemediklerini söylüyor. Bu şu anlama geliyor kendi yarasına merhem olacak bir sistem ve anayasa ile karşı karşıya getirilmemiş. Onaylanması istenen şey tercih ettikleri, öncelikleri değil. Türkiye’nin öncelikli problemi tek adam sistemini geliştirecek bir cumhurbaşkanlığı modeli değil diyorlar. Türkiye’nin öncelikli sorunları olarak önce Kürt sorunu ve temel demokratikleşme ve dönüşümü sağlayacak şeyler. Mesela şu söylemle çok karşılaştık, illa bir şey sormak istiyorlarsa halka, Kürt sorunu çözülsün istiyor musunuz diye sorsunlar. Kürtlerle birlikte yeni bir Türkiye’ye var mısınız, gibi sorular sorulsun istiyorlar.
‘MHP’YE OY VEREN SEÇMEN RAHATSIZ’
MHP’nin içinde bir muhalif kesim referandumda Hayır için çalışıyor. MHP’nin epey oy aldığı Elazığ, Erzurum gibi illerde muhalif kesimin etkisi var mı?
MHP’ye oy veren seçmenin rahatsız olduğunu gördük. Ak Parti seçmeni ikircikli, HDP seçmeni ise çok net. Bölgede yaptığımız ilk çalışmada MHP seçmeninin kızgın olduğunu ve yüzde 68’inin Hayır oyu kullanmayı düşündüğünü görmüştük. Erzurum, Elazığ, Iğdır, Urfa kısmen Adıyaman gibi illerde yaptığımız çalışmada, buradaki MHPP’li seçmenin, tek kişi iktidarı olarak tarif ettikleri anayasa metine onay vermediklerini gördük. Son yaptığımız saha çalışmasında MHP’ye oy vermiş seçmenin Hayır’da ısrarcı olduğunu gördük. Bölgedeki MHP’li seçmenin yüzde 48’i net biçimde Hayır diyor. Küçük bir kısmı kararsız görünüyor. dolayısıyla bölgede MHP seçmeninin yarısı anayasa değişikliğine hayır diyor.
Yaklaşık iki yıldır bölgenin özellikle bazı illeri büyük yıkım yaşadı ve bunun yarattığı sorunlar giderilmeden referanduma gidiliyor. Bu nasıl etkileyecek seçmeni?
Bölge insanı şunu söylüyor: Hayır oyları yüksek çıkmalı ki AK Parti’ye uyguladığın politikaları benimsemiyoruz mesajı verilsin. AK Parti’yi uyarmak, politikalarını benimsemediğini, reddettiğini göstermenin bir yolu olarak görüyorlar sandığa gidip Hayır oyu kullanmayı. Ablukanın olduğu yerlerde bir vahşet yaşanmış, kıyım yaşanmış kentlere bakıp Hayır demek gerektiğini düşünüyorlar.
“Hendekler kazıldı, Kürt halkı buna karşı çıkmayan HDP’ye kırgın ve bu nedenle ya boykot edecek referandumu ya da Evet oyu kullanacak” yönünde söylemler vardı. Bu konuda ne düşünüyorsun?
Özellikle iktidara yakın medya ve bürokratlar Kürt halkının boykot edeceğini iddia ediyordu. Boykot etmeyeceklerin de evet diyeceğini ileri sürüyorlardı. Bizim yaptığımız alan çalışmaları, 8 Mart Dünya Emekçi Kadınlar Günü ve Newroz etkinliği bu tartışmaların önünü kesti. Bölge çok ağır süreçler yaşadı, belediyelere kayyım atandı, seçilmişleri hapse atıldı ve bu söylemler dile getirildiğinde bölge halkının ne düşündüğünü söyleme pozisyonuna sahip değildi. Her şeyin toz duman olduğu bir ortamda bölgede olmayan ve buna rağmen algı yönetmeye çalışan bir iktidar aklı vardı. Fakat bu halk zor süreçleri daha önce de yaşadı ve bir mecra bulduğunda ne düşündüğünü söyledi. Şimdi de öyle, fırsat bulduğunda Hayır diyeceğini söylüyor. Şimdi bu algı yaratma çabası boşa gitti.
‘GİDİP BATADA ÇALIŞSINLAR DİYORLAR’
HDP’nin çalışmalarını yeterli buluyor musun?
Kürtler örgütlü bir toplum ve hem algı operasyonu hem de bu kadar tutuklama, Kürt halkının örgütlülüğünü dağıtmaya yönelikti. Kürtler, ‘Lanet olsun, sandığa gitmiyorum’ desin istediler. Kürtlerin siyasal duruşları sadece liderlerinin ne söyledikleriyle ilişkili değil. Kürt halkının yarattığı bir siyasal akıl ve duruş var. Politik bir halktan söz ediyoruz. Bakın Diyarbakır’da ve bütün bölgede daha çok Evet çalışmaları yürütülüyor. Halk buna itiraz etmiyor, çünkü içinde bulundukları sürecin çok farkındalar. Hatta, ‘Biz neden Hayır diyeceğimizi biliyoruz, bize anlatmasınlar, gidip Batı’da çalışma yürütsünler, oradakileri Hayır’a ikna etsinler’ diyorlar.
Selahattin Demirtaş’ın cezaevinde olması nasıl etkileyecek.
Selahattin Demirtaş’ın bu kampanya sürecinde içeride olmasının büyük eksiklik olarak niteleyen çok sayıda insan var. kendileri açısından moral motivasyon için, ama özellikle Batı açısından güçlendirici ve Hayır’ı çoğaltıcı bir etkisi olacağına inanıyorlar. Demirtaş’ın en çok Batı’daki oylar için dışarıda olmasını istiyorlar.
HDP Diyarbakır’da 7 Haziran seçiminde yüzde 71 oranında oy almıştı. Referandum için bir oran verebilir misin?
Biz kent ölçümleri yapmadık, ancak gözlemlerimden yola çıkarak söyleyebilirim ki, yüzde 70’i zorlayacak. Yüzde 60 ile 70 bandı arasında olacak diye tahmin ediyorum.
Başka hangi kentlerden yüksek Hayır oyu bekliyorsun?
Şırnak, Cizre, Nusaybin, Yüksekova, Hakkari, Batman’da Hayır oyları yüksek çıkacak. Şaşırtıcı bir şekilde MHP’nin oy aldığı yerlerden de yüksek oranda Hayır çıkacağına inanıyorum. Mesela Iğdır’ın yarısı HDP’ye oy verir yarısı da MHP’ye. Referandumda MHP’lilerin de oylarıyla Hayır’ın yüksek çıkacağını düşünüyorum. Bingöl’den mesela kıymetli bir Hayır oyu çıkacaktır.
Bütün bölgeden Hayır oy oranı ne kadar olur?
Verilerimize ve gözlemlerime göre bölgede yüzde 60’ın üstünde oy çıkacağını düşünüyorum.
Türkiye geneli için ne dersin?
Ben Hayır’ın önde olduğunu düşünüyorum. İnsanlar kendilerini güvende hissederse, sandık güvenliği sağlanırsa Türkiye genelinde Hayır çıkacak diye düşünüyorum.
