Ukrayna Savaşı, Avrupa’nın ve ABD’nin geri kalanını içine çeken, tüm kıtayı kaplayan büyük çatışmalarının üçüncüsü. Çoğu Avrupa devleti doğrudan askerî çatışmalara dahil olmasa da Rusya’ya karşı tam anlamıyla siyasî ve iktisadî savaşa girişti; ki bu da savaş alanlarındaki herhangi bir şey kadar önemlidir.
Britanya Dışişleri Bakanı Sir Edward Grey Ağustos 1914’te bir dostuna yaptığı ünlü yorumda, “bütün Avrupa’da lambalar sönüyor; onların yeniden yandığını görmeye ömrümüz yetmeyebilir,” demişti. Elbette, 1918’de kesin olarak sona ermeyen 1939’a dek krizleri ve savaşları harekete geçirmeye devam eden Birinci Dünya Savaşı’nın uzun ömürlülüğü konusunda haklıydı. İkinci Dünya Savaşı Almanya’nın mutlak yenilgisiyle son buldu ve Avrupa’da, Yugoslavya’nın parçalanması istisnası hariç, bu yıl Rusya’nın Ukrayna’yı işgaline dek 77 yıl boyunca büyük ölçüde yerinde kalan donmuş bir barış üretti.
Ukrayna Savaşı, Avrupa’nın ve ABD’nin geri kalanını içine çeken, tüm kıtayı kaplayan büyük çatışmalarının üçüncüsü. Çoğu Avrupa devleti doğrudan askerî çatışmalara dahil olmasa da Rusya’ya karşı tam anlamıyla siyasî ve iktisadî savaşa girişti; ki bu da savaş alanlarındaki herhangi bir şey kadar önemlidir.
Ukrayna daha çok Birinci Dünya Savaşı’na benziyor
Bugüne dek Ukrayna Savaşı, İkinci Dünya Savaşı’ndan ziyade birincisine benziyor; bu açıdan uzun ve sonuçsuz kalması olası. (1918’de Almanya ateşkes arayışındaydı ama ittifak devlerinin birlikleri Alman sınırını geçmemişti). Ne Rusya’nın ne de Ukrayna’nın tam bir zafer kazanması olası değil; yine de her iki ülke de zafer kazanma umuduyla savaşmaya devam etme iradesine sahip.
Bu, Suriye, Yemen ve Libya’daki yakın tarihli savaşların örüntüsü olduğundan, Avrupa’da sonsuz bir savaş olasılığının şaşırtıcı olmaması gerekir. Irak ve Afganistan’daki savaşlarda, ABD ve Birleşik Krallık kara kuvvetlerinin ezici hava kuvvetleri tarafından desteklenen doğrudan müdahalesi bile düşmanı yenmek için yetersizdi. Afganistan’ın geçen yıl Taliban tarafından ele geçirilmesi, ancak ülkenin 40 yılı aşkın süredir savaşla yıkıma uğratılmasından sonra gerçekleşti.
Ukrayna yoksul ama modern bir devlet olarak farklı görünebilir ama altyapıları yerle bir edilmeden önce Irak ve Libya da öyleydi. Aynısı Ukrayna’da ve Rusya’da da olabilir. Uluslararası ilgi, muhtemelen düşük patlama gücüne sahip taktik nükleer silahların kullanımıyla başlayacak, nükleer savaş riskine aşırı derece odaklanmış durumda. Bu risk, Putin’in nükleer güç gösterisini, geçen hafta Rusya’nın savaşın başlangıcından beri ilk nükleer tatbikatını düzenlemesi gibi, pratik hazırlıklarla somutlaştırmaya gereksindiğinden, giderek artıyor.
Ukrayna’da kitle imha silahlarının muhtemel kullanımı konusundaki teyakkuz, Avrupa’nın geri kalanı sonraki hedef olmaktan korktuğu için anlaşılabilirdir. Son 40 yılda hava savaşında bir devrim yaşandığı gerçeğine kulak veren çok az kişi var; bu devrim konvansiyonel [conventional, nükleer silahların ortaya çıkışından önce geliştirilmiş geleneksel silahlar –ç.n.] patlayıcı taşıyan roketlerin hassas vuruşlar yapmasını sağlayarak muazzam hasara yol açıyor. Bu tür saldırılar, Ukraynalı bir yetkilinin, Rusya’nın son dört haftada, büyük ölçüde ucuz İHA’ların kullanımıyla Ukrayna’nın elektrik üretme kapasitesinin yüzde kırkına ağır hasar verdiğini söylemesiyle sergilendi. Şüphesiz bu da Ukrayna’yı, Rus altyapısına karşı misilleme yapmaya kışkırtacak.
Siyasî haritada tektonik kaymalar
Ukrayna’da uzun süre devam edecek olan bir savaş, dünya siyasî ve iktisadî haritasında tektonik kaymalar anlamına geliyor; bu kaymaların bir kısmı zaten başlamıştı. Geçici bir ateşkesten sonra bile -ateşkesin olacağına dair herhangi bir işaret yok- NATO güçleriyle Rusya arasında kalıcı bir yüzleşme kaçınılmaz görünüyor. Tartışmalı sorunlar bir yana, savaşın neden olduğu korku ve nefretin yok olması en az on yıl alacak. Batı ve Sovyetler Birliği arasındaki Soğuk Savaş sırasında olduğu üzre, her taraf da vekâlet savaşları başlatacak ve diğer tarafın müttefikleri arasında herhangi bir zayıflıktan yararlanacak.
Zayıflamış bir Rusya Çin’le birleşerek hareket ederse, yüzleşme daha da keskinleşecek. Şuana kadar Çin, Putin’le mesafesini korudu ve muhtemelen ikincil yaptırımlardan kaçınmak için silah sağlamadı. Başkan Şi Cinping, Rus kara kuvvetlerinin çok sayıda muharebede bozguna uğramasından olumsuz etkilendi. Yine de uzun vadede Rusya ve Çin ortak bir Batılı düşmanla yüzleşmeyi kucaklamak zorunda hissedebilir.
Putin bu hafta, Avrupa’nın “İkinci Dünya Savaşı’nın bitiminden bu yana en tehlikeli, öngörülemez ve aynı zamanda en hayati on yılın başında olduğunu” söyleyerek Ukrayna Savaşı’na antiemperyalist bir cila vurmanın yollarını aradı. Her ne kadar Putin 24 Şubat’ta Ukrayna’nın çökmesi beklentisiyle yeterince donatılmamış “özel askerî operasyonu”nu başlattığında, bu tarihi gelişmeleri öngörmemiş olsa da, bu yeterince doğru olabilir.
Putin “Batı’nın dünya sorunları üzerindeki bölünmemiş hâkimiyeti sona erdiğini” söylüyor. Ama bu eğilim, Rus askerî makinasının son sekiz ayda yenilgiden yenilgiye tökezlemesiyle ters yönde ilerledi. Yine de dünyada Rusya’yı Batı hegemonyasına karşı denge olarak gören, uluslararası satranç tahtasındaki güçlü bir taş olarak çıkartılmasını istemeyen çok sayıda ülke var.
Rusya zayıf düşen tek büyük güç olmayacak
Bir savaşbeyi olarak Putin’in kişisel beceriksizliği tekrar tekrar ortaya çıktı. Ama stratejik hata yapan tek lider o değil ve savaş yüzünden zayıf düşen tek büyük güç de Rusya olmayacak. AB, Rusya’ya karşı topyekûn iktisadî bir savaş başlatarak, bir petrol ve gaz üreticisi olarak Kremlin’in güçlü eline karşı kartlarını oynadı; Rusya’da rejimi yıkmak ya da rotasını değiştirmek için, Rusya’ya yeterince zarar vermeden kendisine muazzam ölçüde zarar verdi.
Bu durum, Irak’ta Saddam Hüseyin’e ve Suriye’de Beşar Esad’a yönelik yaptırımların diktatörleri yerinden etmemesi üzerine öngörülebilirdi. Bu yaptırımlar, sıradan Iraklılar ve Suriyeliler için, iktisadî savaşla güçlendirilmiş toplu cezalandırma biçimini aldı. Rusya’da da aynı mutsuz sonucun olmaması için, herhangi bir neden yoktu.
Hem Rusya hem de Ukrayna için uzun sürecek olan bir savaş kötüdür çünkü her iki taraf da, karşı tarafı yere serecek bir darbeyi indiremeden yıkım seviyesi tırmanacaktır. Ama Avrupa’nın kalanı, Rusya’yla daimi bir yüzleşme, savunma harcamalarının arttırılması, yükselen enerji fiyatları ve Avrupa rekabet gücünün dünyanın kalanı karşısında azalması nedeniyle de ıstırap çekiyor. Soğuk Savaş sırasında olduğu üzre, bir zamanlar Üçüncü Dünya olarak adlandırılan ülkelerde, iki taraf arasındaki vekâlet savaşlarında da büyük bir artış olması olasıdır.
Rus silahlı kuvvetleri tamamen çökerse, Ukrayna ve NATO güçleri için her şeyin yoluna girmesi akla yatkın. Kremlin’de bir darbe, Putin’i, tabiri caizse, “bir bavulla bir tabut arasında seçim” yapmaya zorlayabilir. Ama Ukrayna ve NATO bakış açısından bu iyi niyetli sonucun, hüsnü kuruntudan daha fazlası olduğuna dair henüz bir işaret yok.
Taraflardan birinin ya da diğerinin mutlak askerî zaferi olmaksızın, savaşı sona erdirmenin tek yolu diplomasi; buna rağmen bu tür bir yaklaşımı öneren kişi, vatan haini değilse bile, parya muamelesi görür. Yakın zamanda, savaş yanlısı diğer Demokratlardan gelen öfkeli tepkilerin ardından Rusya’yla görüşmeler yapılmasını öneren bir mektuplarını geri çekmeye zorlanan Kongre’deki ilerici Demokratların başına gelen de buydu.
İki taraf da savaşamayacak hale gelene kadar birbiriyle savaşmadığı sürece, diplomasinin bir yere varması olası değil ama o zaman bile ateşkeslerin geçici ve yüzleşmeninse kalıcı olması olasıdır.
Ek Düşünceler
Geçen hafta, hava savaşının doğasının son 40 yılda nasıl kalıcı bir biçimde değiştiği hakkında yazdım. Bu, askerî uzmanların dışında çok az kişinin fark ettiği bir gelişmeydi. Özetleyecek olursak, ABD’nin 1991’deki Birinci Körfez Savaşı sırasında var olan güdümlü roketler ve akıllı mühimmatlar üzerindeki tekeli sona erdi.
O sıralarda ABD bu silahları kullanarak Irak’ın elektrik üretme ve petrol arıtma kapasitesini birkaç gün içerisinde büyük ölçüde yok etti. Ama 2019’a gelindiğinde İran, hayati önemi haiz petrol tesislerini yok etmek için, tanesi 15.000 dolara mal olan hassas güdümlü İHA’ları kullanarak, Suudi Arabistan’a yıkıcı bir hava saldırısı başlatabildi. Şimdi de Rusya’nın, Ukrayna hava savunma sistemlerinin aşırı yüklenme nedeniyle felç olmasının yanı sıra elektrik santrallerine ve benzerlerine çok sayıda ucuz insansız hava aracı göndererek, Ukrayna’nın elektrik üretme kapasitesini sistematik bir biçimde yok etmesine tanıklık ediyoruz. Hava üstünlüğünün doğası dönüştü.
Bu önemli konuya, Washington’daki Centre for Strategic and International Studies’in [Stratejik ve Uluslararası Araştırmalar Merkezi] onursal başkanı Anthony H Cordesman deyindi.
“Rusya, konvansiyonel patlayıcı taşıyan modern roketlerin hassas vuruşlarının, siber savaş kapasitelerinin, sivil sistemlerin ve hedeflerin istihbarat analizlerinin ve diğer evrim geçiren askerî vuruş kapasitelerinin yerel ve bölgesel sivil hedeflere ve kapasitelere muazzam zarar verebileceği uyarısında bulunan, bir dizi elle tutulur gösteri sundu.
Kitle imha silahlarının aksine bu gelişmiş nükleer olmayan saldırı biçimleri siyasî ve iktisadî silahlarla bir arada kullanılabiliyor; bunlar da bir ölçüde karşılıklı kesin yıkım sağlayan nükleer silahlara göre kayda değer bir esneklik ve çok daha az riskle kullanılabilir. Rusya’nın ve NATO’nun karşılıklı nükleer silah bulundurması, her iki tarafı da fiilen caydırma eğilimindeyken, bu gelişmeler, her iki tarafın da konvansiyonel patlayıcı taşıyan silahların ve yeni teknolojilerin çok geniş bir yelpazesini kullanarak siviller arasındaki çatışma düzeyini arttırabileceği bir durum yaratıyor.”
Bazı Batılı devletler bu İHA ve roket saldırılarını Ukrayna’ya karşı “savaş suçu” olarak adlandırıyor; ama bunlar, Çöl Fırtınası Harekâtı’nın hava harekâtı bileşeni sırasında Irak’a uygulanan yıkımdan farklı değildir. Daha sonra ne olduğu konusunda daha fazla bilgi almak isteyenler, 1997’de Government Accounting Office tarafından yayınlanan hava harekâtının uzmanlar tarafından yapılmış değerlendirmesiyle ilgilenebilir.
Kaynak metin: https://braveneweurope.com/patrick-cockburn-the-long-indecisive-war-in-ukraine-is-reshaping-the-political-world-map
