Sabahattin Ali: ''Dağlarda Kartal Gibiydi Kanatlarından Vuruldu''

16 Haziran 2020
Sabahattin Ali: ''Dağlarda Kartal Gibiydi Kanatlarından Vuruldu''

Uzun y?llar “kadri bilinmese” de, “ismi a?za al?nmasa” da, hangi da? alt?nda yatt???n? “soran bulunmasa” da o, “dertleri ?aha kalkm??” gönüllerin yolda??, “görecek günler var daha” diyenlerin ?airi; unutulmu?, bir kö?eye itilmi? yoksul hayatlar?n yazar?, büyük bir hikayeci ve büyük bir romanc?yd?.

25 ?ubat 1907’de Bulgaristan’da, Gümülcine Sanca??na ba?l? E?ridere ilçesinde do?du. 1921 y?l?nda Edremit ?ptidaî Mektebi’ni bitirdi. 1922 y?l?nda Bal?kesir Ö?retmen Okulu’na girdi.

1928’de Milli E?itim Bakanl???’nca aç?lan bir s?nav? kazanarak dil ö?renmesi için Almanya’ya gönderildi. Dünya edebiyat?n?n önemli yazarlar?n?n ve sosyalist dü?ünürlerin yap?tlar?yla tan??t?. Dört y?ll?k ö?renim sürecini tamamlayamadan ikinci y?l?n sonunda, 1930’da Türkiye’ye döndü. Almanca yeterlilik s?nav?n? vererek Ayd?n Ortaokulu Almanca ö?retmenli?ine atand?. 1931 y?l?nda bir ihbar sonucu, y?k?c? propaganda yapt??? gerekçesiyle tutukland?. Ayd?n’da üç ay tutuklu kald?ktan sonra beraat etti.

1931-1932 y?llar? aras?nda Konya’da, Konya Ortaokulu Almanca ö?retmeni olarak görev yapt?. Kuyucakl? Yusuf’un ilk bölümü burada, Yeni Anadolu adl? yerel gazetede tefrika edildi. Gazete sahibiyle dü?ülen anla?mazl??a ba?l? bir ihbar sonucu, devlet büyüklerini küçük dü?üren bir ?iir yaz?p okudu?u gerekçesiyle tutukland?. Bir buçuk ay? Konya’da, sekiz buçuk ay? Sinop’ta olmak üzere on ay hapis kald?. “Gurbet Hapishanesi” ve “Hapishane ?ark?s?” adl? ?iirlerini Sinop Cezaevi’nde kaleme ald?. 29 Ekim 1933’de, Cumhuriyet’in onuncu y?ldönümünde ç?kar?lan Af Kanunu sonucunda tahliye edildi.

1934 y?l?nda ilk ?iir kitab? Da?lar ve Rüzgâr’? yay?mlad?. Ayn? y?l MEB Talim ve Terbiye Dairesi mümeyyizli?ine atand?. Halk ?iirinden esintiler ta??yan bu ilk kitab? 1935 y?l?nda De?irmen ve 1936 y?l?nda Ka?n? adl? öykü kitaplar? izledi. 1937’de edebiyat?m?zda ç???r açan ba?yap?t? Kuyucakl? Yusuf roman? ve Ses adl? öykü kitab? yay?mland?.

1938 y?l? sonlar?nda önce Musiki Muallim Mektebi’ne, ard?ndan da Devlet Konservatuar?’na atand?. Bir taraftan Carl Ebert gibi Nazi zulmünden kaçan tiyatro yönetmenleriyle çal???rken di?er taraftan da ülke içindeki Nazi hayran? ?rkç? milliyetçilerle kavgaya tutu?tu. 1940 y?l?nda, ideolojik içerikli bu kavgadan izler de bar?nd?ran ?çimizdeki ?eytan roman?n? yay?mlad?. Yap?t, Turanc?lar?n büyük tepkisiyle kar??land?. Nihat Ats?z taraf?ndan do?rudan yazar? hedef alan kampanyalar örgütlendi.

1943’de rk Mantolu Madonna adl? roman? ve Yeni Dünya adl? öykü kitaplar? yay?mland?. 2. Dünya Sava??’n?n bitimiyle birlikte ortaya ç?kan kutupla?mada saf?n? daha fazla özgürlük ve daha fazla demokrasiden yana belirleyen Sabahattin Ali, 1945 y?l? Aral?k ay?nda Cami Baykurt’la birlikte Yeni Dünya adl? bir gazete ç?kard?. Dönemin iktidar? taraf?ndan desteklenen ve tarihe “Tan Matbaas? Bask?n?” olarak geçen 4 Aral?k olaylar? s?ras?nda sald?r?ya u?rayan ilerici-solcu yay?n ve kitabevleri aras?nda Yeni Dünya da vard?.

Memleket için bir ?eyler yapma sorumlulu?u onu Aziz Nesin’le birlikte Markopa?a adl? bir politik mizah gazetesi ç?karmaya yöneltti. 1946 y?l? Kas?m ay?nda ilk say?s? ç?kan gazete k?sa zamanda okuyucular?n?n her say?s?n? merakla bekledi?i bir muhalefet oda?? haline geldi. Gazetede yer alan yaz?lardan biri hakk?ndaki davan?n kesinle?mesi üzerine üç ay mahpus yatt?.

1947 y?l? sonlar?na do?ru, içinde 1943 sonras? yazd??? hikâyelerin ve toplumsal yergi içerikli masallar?n?n yer ald??? S?rça Kö?k adl? kitab?n? yay?mlad?. Kitap, yay?mland?ktan bir süre sonra Bakanlar Kurulu karar?yla toplat?ld?.

Ard? arkas? kesilmeyen davalar, takip ko?ullar? alt?nda hayat?n? sürdürme zorlu?u ve tekrar tutuklanma tehdidi yazar? yurtd???na ç?kma karar? almaya itti. Pasaport talebinin reddedilmesi üzerine kaçak yollardan Bulgaristan’a geçmek isterken 1948 y?l? Nisan ay?n?n ilk günlerinde öldürüldü. Cesedi 16 Haziran günü, K?rklareli’ne ba?l? Sazara köyü yak?nlar?nda bir çoban taraf?ndan bulundu. Ölümüyle ilgili s?r perdesi aradan geçen yetmi? y?la ra?men ayd?nlat?lamad?. Kitaplar? uzun y?llar yay?mlanmad?. Bir mezar? bile olmad?. Otopsi için al?nan cenazesi aileye defin için iade edilmedi. Nereye gömüldü?ü, ne yap?ld???yla ilgili olarak da yak?nlar?na bir bilgi verilmedi. Y?llar sonra ailesi taraf?ndan naa??n?n bulundu?u yerde, büyükçe bir ta??n üzerine “Da?lar” ?iirinin “Ba??m da?, saçlar?m kard?r /  Benim meskenim da?lard?r” dizelerinin i?lendi?i sembolik bir mezar yapt?r?ld?.

Bilinen ilk faili meçhul cinayetlerden birine kurban giden, kitaplar? yüzlerce ara?t?rmaya konu olan, eserleri sinemaya uyarlanan, say?s?z ?iiri bestelenen bu büyük yazar? ilk kitab?nda yer alan “Da?lar” ve “Hapishane ?ark?s? 1” ?iirleriyle yad ediyoruz.

 

Da?lar

Ba??m da?, saçlar?m kard?r,

Deli rüzgârlar?m vard?r,

Ovalar bana çok dard?r,

Benim meskenim da?lard?r.

 

?ehirler bana bir tuzak;

?nsan sohbetleri yasak;

Uzak olun benden, uzak,

Benim meskenim da?lard?r.

 

Kalbime benzer ta?lar?,

Heybetli öter ku?lar?,

Gö?e yak?nd?r ba?lar?;

Benim meskenim da?lard?r.

 

Yârimi ellere verin;

Sevdam? yellere verin;

Yelleri bana gönderin:

Benim meskenim da?lard?r.

 

Bir gün kadrim bilinirse,

?smim a?za al?n?rsa,

Yerim soran bulunursa:

Benim meskenim da?lard?r.

1931

 

Hapishane ?ark?s? 1

 

Göklerde kartal gibiydim

Kanatlar?mdan vuruldum

Mor çiçekli dal gibiydim

Bahar vaktinde k?r?ld?m.

 

Yâr olmad? bana devir,

Her günüm bir ba?ka zehir;

Hapishanelerde demir

Parmakl?klara sar?ld?m.

 

Co?kundum p?narlar gibi,

Sarho?tum rüzgârlar gibi;

?htiyar ç?narlar gibi

Bir gün içinde devrildim.

 

Ekme?im baht?mdan kat?,

Baht?m dü?man?mdan kötü;

Böyle kepaze hayat?

Sürüklemekten yoruldum.

 

Kimseye soramad???m,

Doyunca saramad???m,

Görmesem duramad???m

Nazl? yârimden ayr?ld?m.

1932

 

ANALİZ

ANALİZFaşizm ve İç Savaş

Faşizm ve İç SavaşErdoğan- Bahçeli ikilisinin ya da Cumhur ittifakının ülkede iç savaşı da göze…