Yeni Ötekiler

Onur Yamaner

26 Aralık 2022
Yeni Ötekiler

Irkçı bir görünmezlik peçesinin ardında yaşamak... Tıpkı bu toprakların yeni ötekileri Suriyeli mülteci kadınlar gibi. Peki, bu peçe neyi örter? Sınırları var mıdır? Peçenin arkasında kalmak ve hayata oradan bakmak nasıl bir deneyimdir?

Suriyeli mülteci kadınlara yönelik ayrıştırıcı söylemlerin üretimi, yeniden üretimi, gerçek hayatta, medyada ve sosyal medyada nasıl bir dolaşım halinde olduğu ve ayrıştırıcı söylemlerin mülteci kadınların üzerindeki etkilerini çalışmak yukarıdaki sorulara benzer yüzlercesini sormama neden oldu/oluyor ve olacak.

Kadın ve mülteci olma hali, bu iki kimlik Suriyeli kadınların kesişimsel sosyal dışlanmaya maruz kalmalarında çok etkilidir. Her iki kimliğe doğrudan veya dolaylı bir şekilde eklemlenebilir yeni faktörler, alt kimlikler ve damgalamalar, kadınların sosyal dışlanmasını, tanınmamasını ve tanınmamaktan dolayı çektikleri acıların artmasına neden olmaktadır. Kadınların kimlikleri,medeni hali, etnik kökeni, ekonomik gücü, yaşı, rengi, engellilik hali, doğurganlığı ve buna benzer birçok madde kadınlar için fakat kadınların çizmediği kesişimsel kümeleri oluştururken,kümelerin kesişimsellik kat sayıları arttıkça kadınların sosyal dışlanması ve sahip oldukları kimliklerden dolayı daha çok acı çektikleri anlamına gelmektedir.

İç içe geçmiş halkaların ne derece ve nasıl etkileşime girdiğini gözlemleyebilmek adına belki de paralel bir kesişimsel alandan bakmak daha yararlı olacaktır. Bu paralel, kesişimsel alan Suriyeli kadın – yerli kadın, Suriyeli kadın – yerli erkek, Suriyeli kadın – Suriyeli erkek olarak ele alınmalı (Suriyeli kadın – Suriyeli kadın ilişkisi bu ilişkilere eklemlenebilir fakat saha çalışmamda böyle bir eşleştirme yapmadığım için bu kıyaslamayı buraya dahil etmiyorum). Böylelikle kurulan iktidar ilişkilerinin Suriyeli kadının hem ev sahibi toplumda hem de kendi mülteci toplumunda nasıl algılandığını, nasıl yorumlandığını ve büyük ihtimalle de en önemlisi nasıl konumlandırıldığını anlamaya çalışabiliriz. Kurulan her ilişki için sahadan birer örnek vermek, halkaları ve ilişkileri daha somut ve daha anlaşılır kılacaktır. Burada verilen tüm örnekler Ankara’nın Altındağ ilçesinde doktora tezim için gerçekleştirdiğim saha notlarından alınmıştır.

Suriyeli Kadın – Yerli Kadın:

Önder Mahallesi’nde Suriyeliler bir düğün yapmaktadırlar. Suriyeliler düğünlerini kadın ve erkek olarak ayrı mekanlarda düzenlemektedir. Kadınlar kendi başlarına eğlence tertip etmişler, baş örtüsü takmamışlar ve dekolteli elbiseler giymişlerdir. Düğüne yerli kadınlardan bazı komşuları da katılmıştır. Düğüne katılanlardan yerli kapalı kadınlardan birisi düğünde video çekmiş ve bu videoyu evde eşine göstermiştir. Gösterirken eşine de bu senin acıdığın Suriyeliler böyle giyiniyor, böyle eğleniyorlar diyerek yerli kadın (kendine atıfla) ve Suriyeli kadına yönelik bir ahlaki kıyaslamaya gidiyor. Farkında olmadan patriarka ile pazarlığa giren bu kadın, kendi alanını korumaya çalışırken, aslında sunduğu görüntülerin ertesi gün kahvehaneye gideceğinin ve bunun sonuçlarının farkında bile değildi. Yerli erkekler arasında yayılan bu görüntüler erkeğin zihninde oluşturduğu Suriyeli kadın imgesini olumsuz yönde değiştirirken, Suriyeli kadınları tacizlere daha açık hale getirmektedir. Buna ek olarak, hali hazırda bölgede yaşanmakta olan taciz olaylarının neredeyse tamamında tacizciye yönelik bir cezai yaptırım uygulanmaması taciz ve hatta tecavüz vakalarının sıradanlaşması anlamına gelmektedir.

Cinsel istismara uğrayan Suriyeli mülteci kadınlar, kendi toplumu tarafından sosyal dışlanmaya maruz bırakılırken, diğer mülteci kadınların da hem Suriyeli erkek baskılarından hem de kendi oto sansürlerinden dolayı kamusal alandaki var olma süreleri ve sınırları git gide daralmaktadır. Bir başka deyişle, olumsuz bir olayın aşırı görünürlüğü, sosyal bir görünmezlikle sonuçlanmaktadır.

Cinsel istismarı ve sebeplerini birçok başlık altında incelemek mümkündür. Fakat burada Suriyeli kadın – yerli kadın ilişkisi bağlamında incelediğimizde yerli kadının ataerkillikle pazarlık halinde olduğunu ve öğrenilmiş söylemlerin üretiminde değil, yeniden üretiminde yer aldığını ve pazarlığın bir mülteci kadın üzerinde olumsuz sonuçlar doğurduğunu görmekteyiz. Ayrıca bu durum, Suriyeli kadın – yerli kadın ilişkini zedelemektedir. Zedelenen ilişkiler, iki grup arasında kopmalara sebep olmakta ve aralarındaki teması bitme seviyesine indirmektedir. Temasın ortadan kalkmasının, birbirini tanımamaya, ön yargıların artmasına ve artık söylentilerle hareket edilmesine kadar gittiğini belirtmek gerekiyor.

Suriyeli Kadın – Yerli Erkek

Olay 1: Kapalı bir kadın otobüs durağında beklemektedir. Otobüs durağına bir araç yanaşır ve kadına laf atar. Kadın Türk olduğunu söyler. Laf atan adam özür diler ve hızlıca oradan uzaklaşır. Yerli kadının kapanma bicimi Suriyeli kadınlara benzemektedir. Kadın bunu bildiği için hemen kimliğini açıklamak istediğini belirtir. Bu olay bize artık yerli erkeğin sembollere göre ayrım gözettiğini göstermektedir. Aynı zamanda, Suriyeli kadını taciz etmenin bir yaptırımı olmayacağı için tacizi normalize ettiğini ve hatta kendinde hak görmeye başladığını göstermektedir. Yerli kadının bu olaydan sonra bir daha aynı şekilde başını bağlamadığını belirtmesi ise bu ayrımın daha devam edeceği ve farklı örtünme biçimimin bir savunma mekanizması olarak kullanılacağı anlamına gelmektedir.

Olay 2: Yerli bir erkek bir markette alışveriş yapan Suriyeli bir kadına laf atar. Suriyeli kadın cevap vermez. Kendisi neden cevap vermediğini açıklarken iki sebep gösterir. “Türkçe bilmiyorum. Zaten Türkçe bilmemek aslında bir avantaj. Çünkü eğer karşılık versem onunla iletişim kurmak istediğimi düşünecekti. Gerçi cevap vermemem çok ise yaramadı. Benim Suriyeli olduğumu anladığı için beni takip etmeye başladı. Artık eve gidemezdim. Eğer adresimi bilirse yine peşime düşebilirdi. Belli bir sure yürüdüm. Başka bir sokağa girdim ve hiç bilmediğim rastgele bir binaya girip saklandım. Arabayla takip etti beni. Beni daha da korkutan şey araba resmi bir araçtı. Ne is yapıyor, bilmiyorum. Arkamdan binaya girip bir evin zilini çaldı. Herhalde burada Suriyeli biri yaşıyor mu, diye sormuştur. Arkadaşlarım şikâyet et diyor ama kime? Zaten resmi araçla beni takip edebilecek cesareti varsa şikâyet etmem kendi kimliğimi deşifre etmek değil mi? Şikâyet etmedim, edemedim.”

Suriyeli Kadın – Suriyeli Erkek

Suriyeli bir koca, eşinin artık kendi sözünü dinlemediğini düşünür ve onun üzerinde hakimiyet kurmak için iş yerinden yerli bir arkadaşını polis kimliğiyle evine götürür. İnandırıcı olsun diye sahte bir polis kimliği (fotokopi) düzenlemişlerdir. Sahte polis arkadaş, kocasının sözünü dinlemesini yoksa onu hapse atacağını belirtmiş. Kadın da telaşlı bir şekilde destek aldığı kadın sağlık merkezine gitmiş ve hapse atacaklar beni diye yardım istemiştir.

Kadın – erkek arasındaki iktidar ilişkisi ve bu ilişkiyi oluşturan dinamikler zorunlu göç sonrasında değişmeye başlamıştır. Geçmiş referanslarla bezenmiş eril tahakküm ve biat ettirme, göç ile birlikte gelen travma sonrası stres bozukluğu, kimlik bunalımları ve en önemli olarak da göçün kadınlaşması ile yeni bir çatışma alanı oluşur. İktidar ilişkilerindeki bu değişim ve dönüşüm bazen mecburiyetten, bazen doğal surecinde, bazen çok belirgin ve bazen de daha az ifade edilir halde algısal olarak ilerlemektedir.

Suriyeli kadınların kesişimsel sosyal dışlanması birçok faktöre bağlıdır. Ayrıca, Suriyeli kadınların kendilerini konumlandırma çabası veya başkalarının kendileri için çizdikleri konumların içinde kalma ve dışına çıkma mücadelesi kesişimsel sosyal dışlanmadan ayrı düşünülemez.

Resim: Eda Sivri 

onurediperu@yahoo.co.uk

 

Yazarın Dİğer Yazıları

  1. Göç Hikayeleri-2: Polonya
    Neden göç ederiz? Kim göç eder? Göç nasıl bir serüvendir? Göç, göç edene ne hissettir? Göç, içinde birçok soru ve birçok hikaye barındırır. Kimisi zorunlu göç etmiştir.. kimisi eğitim için……
  2. Göç Hikayeleri: Arjantin
    Göç Hikayeleri: Arjantin
    25 Haziran 2023
    Neden göç ederiz? Kim göç eder? Göç nasıl bir serüvendir? Göç, göç edene ne hissettir?  Göç, içinde birçok soru ve birçok hikaye barındırır. Kimisi zorunlu göç etmiştir.. kimisi eğitim için……
  3. Depremzede Olamama Hali
    İki kelimelik bir cümleden yola çıkmak oldukça zor. Fakat yolculuğu dolu dolu yaşatacak, üstüne saatlerce konuşulacak bir cümleyse galiba o kadar zor olmasa gerek. Nedir depremzede olamama hali? Kim depremzede…
  4. Söylemin Gölgesinde
    Söylemin Gölgesinde
    7 Ocak 2023
    ''Göçmenlerin çıktığı yolculuğun varış noktalarından biri olan kent bir yanıyla “özgürlüğe” açılıyor, fakat bedeli aynen fotoğraflarda olduğu gibi yalnızlık ve tekinsizlik olan bir özgürlük bu. Göç eden insanlar kanatlarını çırpsalar…

ANALİZ

ANALİZFaşizm ve İç Savaş

Faşizm ve İç SavaşErdoğan- Bahçeli ikilisinin ya da Cumhur ittifakının ülkede iç savaşı da göze…