100 LİRALIK GELİRİN 55 LİRASI BORCA --AKP’nin iktidardaki 12 yılını mercek altına alan BM Kalkınma Programı Türkiye eski Müdürü Bartu Soral, “Türkiye krize doğru gidiyor. Hâlâ en kırılgan ülkeyiz. Lale Devri yaşanırken ekonomi içten içe çöktü” dedi.

Soral, "AKP ik­ti­da­rın­da Türk eko­no­mi­si de­yin­ce akıl­da ka­lan üç te­mel öğe, borç­lan­ma, dış ti­ca­ret açı­ğı ve ca­ri açık ola­cak. El­bet­te bu üç öğe­nin or­ta­ya çı­kar­dı­ğı yı­kım ve çü­rü­me çö­küş ya­şa­nın­ca bü­tün çıp­lak­lı­ğıy­la gö­rü­le­cek" diye konuştu.

‘Tünelin sonu kriz’

So­ral, ka­ram­sar bir tab­lo çiz­di ve “Tür­ki­ye, kri­ze doğ­ru gi­di­yor. Çün­kü, ge­liş­mek­te olan ül­ke­ler ara­sın­da en kı­rıl­gan ül­ke ko­nu­mu­nu sür­dü­rü­yo­r” de­ğer­len­dir­me­sin­de bu­lun­du. So­ral, se­çim­ler­den ön­ce baş­ta AKP, si­ya­si par­ti­le­ri uyar­mak için, “Tü­ne­lin So­nu Kriz, Ye­ni­den Kal­kın­ma Za­ma­nı­” baş­lık­lı bir ki­tap da yaz­dı. Ki­ta­bın­da Cum­hu­ri­yet­le baş­la­yan eko­no­mik prog­ram­la­rı ve 1980 son­ra­sı iz­le­nen li­be­ral po­li­ti­ka­la­rı iyi ve kö­tü yan­la­rıy­la özet­le­dik­ten son­ra AKP ik­ti­da­rı­nın uy­gu­la­dı­ğı po­li­ti­ka­la­rı ele alan So­ral, Dün­ya Ban­ka­sı, IMF ve ABD Mer­kez Ban­ka­sı (FED) gi­bi ulus­la­ra­ra­sı ku­ru­luş­la­rın çe­şit­li araş­tır­ma ve ra­por­lar­ından ya­rar­lan­dı ve bun­la­rın ışı­ğın­da so­nuç­la­ra var­dı.

Bugün gazetesinden Perihan Çakıroğlu’nun sorularını yanıtlayan (26 Şubat 2015) Soral’ın açıklamalarından satır başları şöyle:

‘Plansız, hedefsiz, denetimsiz’

“Tür­ki­ye­’yi de­vam­lı kriz or­ta­mın­da tu­tan se­bep 1980 yı­lı ile baş­la­yan kü­re­sel eko­no­mi­ye ek­lem­len­me sü­re­ci­nin plan­sız, he­def­siz, de­ne­tim­siz ve ku­ral­sız yö­ne­til­me­siy­di­” di­yen So­ral, AKP ik­ti­da­rı­nın her alan­da borç­lan­ma ve it­ha­la­tı öne al­dı­ğı sü­reç­te, 2003 ile 2007 yıl­la­rı ara­sın­da­ki fi­nan­sal kon­jonk­tür­den ya­rar­lan­dı­ğı­nı be­lir­tir­ken şöy­le ko­nuş­tu:

‘Sınır ötesi sermaye akımı’

"Bu dö­nem­de sı­nır öte­si ser­ma­ye akım­la­rı­nın dün­ya­da bu­gü­ne ka­dar gö­rül­me­miş bi­çim­de art­ma­sıy­la Tür­ki­ye­’de bü­yü­me ko­nu­sun­da La­le Dev­ri ya­şan­dı. Oy­sa özün­de her ge­çen gün eko­no­mi iç­ten içe çö­kü­yor­du.”

'Çöküş yaşanınca görülecek'

2000’li yıl­la­ra ka­dar ek­sik­le­riy­le be­ra­ber sü­ren üre­ti­min ye­ri­ni it­ha­la­ta bı­rak­tı­ğı­nı, it­ha­lat art­tık­ça da dış borç­lan­ma­nın yük­sel­di­ği­ne dik­kat çe­ken So­ral, şun­la­rı söy­le­di:

“AKP ik­ti­da­rı­na ka­dar 129 mil­yar do­lar olan dış borç sto­ku, 12 yıl için­de 402 mil­yar do­la­ra çık­tı. AKP ik­ti­da­rın­da Türk eko­no­mi­si de­yin­ce akıl­da ka­lan üç te­mel öğe, borç­lan­ma, dış ti­ca­ret açı­ğı ve ca­ri açık ola­cak. El­bet­te bu üç öğe­nin or­ta­ya çı­kar­dı­ğı yı­kım ve çü­rü­me çö­küş ya­şa­nın­ca bü­tün çıp­lak­lı­ğıy­la gö­rü­le­cek.”

‘100 liralık gelirin 55 lirası borca...’

Hane halkı kullanılabilir gelir içinde toplam borcun payı 2002’de yüzde 3.4’ken 2013’te 55.2’ye yükseldi. Yani 2002’de 100 liranın 3.4 lirasını borçluyken, bugün 100 liralık gelirinin 55.2 lirası kadar borçlu.

Özel sektörün dış borcu ise daha hızlı yükseldi. 2002 sonunda 43 milyar dolar olan reel sektör dış borç stoku, 2013 sonunda 268 milyar dolara ulaştı. Böylece 11 yıl içinde özel sektörün dış borcu 6 misli artmış oldu.

‘En riskli ülke Türkiye’

Ge­liş­mek­te olan ül­ke­le­rin de ge­liş­miş ül­ke­le­rin de risk­le­ri yük­sel­di ama ye­ni kü­re­sel kri­zin bu de­fa ge­liş­mek­te olan ül­ke kay­nak­lı ola­ca­ğı­nı FED, IMF ve Dün­ya Ban­ka­sı ra­por­la­rın­da­ki ve­ri­ler gös­te­ri­yor. 2014 ve­ri­le­rin­de bu ül­ke­ler için­de en risk­li ola­nı ise Tür­ki­ye gö­rü­nü­yor.

‘Gelişen ülkelerin gerisinde kaldık’

2003-2013 dö­ne­min­de re­el bü­yü­me Tür­ki­ye­’de or­ta­la­ma yüz­de 4.98 ol­du. Bu oran di­ğer ge­liş­mek­te olan ül­ke­le­rin ve Tür­ki­ye­’nin geç­miş dö­nem bü­yü­me­le­ri­nin al­tın­da­dır. Ay­nı dö­nem­de di­ğer ge­liş­mek­te olan ül­ke­ler­de re­el bü­yü­me ora­nı or­ta­la­ma yüz­de 6.44 ol­muş­tur.

‘Hane halkı borcu 372 milyar lira’

2002’den 2013’e ka­dar ha­ne hal­kı bor­cu yüz­de 5 bin 600 art­mış­tır. 2002 so­nun­da 6.7 mil­yar li­ra olan ha­ne hal­kı bor­cu, 2013 so­nun­da 372.4 mil­yar li­ra­ya çık­mış­tır. Ya­ni, baş­ka bir de­yiş­le ha­ne hal­kı­nın bor­cu 2002’den 2013’e ka­dar 56 mis­li yük­sel­miş­tir.

‘Yunanistan'a benziyoruz’

Eko­no­mi­nin son 10 yıl­lık öze­ti; her alan­da borç­lan­ma, it­ha­lat ve ca­ri açık­tır. Sa­na­yi üre­ti­mi ge­ri­le­miş, in­şa­at ve fi­nans sek­tö­rü yük­sel­miş­tir. Mev­cut du­rum, kri­ze gir­me­den ön­ce­ki Yu­na­nis­tan ve İs­pan­ya­’nın eko­no­mik du­ru­mu ile ben­zer­lik­ler gös­ter­mek­te­dir.

‘Vatandaş yanıltılıyor’

İk­ti­dar bü­yü­me ra­kam­la­rın­da hal­kı ya­nıl­tı­yor. “10 yıl­da 3 kat bü­yü­dü­k” sö­zü için­de enf­las­yo­nu da ba­rın­dı­ran al­dat­ma­ca­lı bir he­sap­tır. 2003- 2013 ara­sın­da bü­yü­me ora­nı 3 kat de­ğil, top­lam sa­de­ce 0.60’tır.

‘Gelir artışı yavaşladı’

2008’den bu ya­na alı­nan her 1 do­lar dış borç sa­de­ce 0.45 do­lar­lık bü­yü­me or­ta­ya çı­kar­dı. Yi­ne ay­nı yı­lın so­nun­da top­lam mil­li ge­lir (GSYİH) 742 mil­yar do­lar, dış borç ise 281 mil­yar do­lar­dı. 2014’ün ikin­ci çey­re­ğin­de GSYİH 797.5 mil­yar do­la­ra çı­kar­ken, dış borç da 402 mil­yar do­la­ra ulaş­tı. Son 6 yıl­da dış borç 121 mil­yar do­lar ar­tar­ken, mil­li ge­lir ise 55 mil­yar do­lar art­tı.